Twitter Facebook Linkedin Youtube

STRATEJİ NEDİR, NASIL OLUŞTURULUR?

Behnaz AKINCI

Strateji, en basit tabiriyle gerçekleştirilmesi istenen amacı belirleyip bu amaç doğrultusunda yapılacakları net bir şekilde planlamak ve bunu yaparken minimum enerji harcayıp/zarar görüp maksimum fayda elde edebilme sanatıdır. Veya başka bir tanımla ifade edecek olursak; “Gelecekteki bir istek için bir plan veya metot tercih etmek, ileri sürmek” şeklinde ifade edilebilir. (www.businessdictionary.com)

Tarih boyunca insanoğlu, askeri, istihbari ve devlet yönetimi anlamında strateji kavramını kullanmış ve bu kavramı geliştirmeye çalışmıştır. Günümüzde bu kavram öylesine geniş bir hal almıştır ki ekonomide, matematikte, oyunlarda ve daha pek çok alanda yaygın bir kullanım alanı oluşmuştur.

Strateji kavramının genel anlam ve ihtivasını irdelerken öncelikle stratejinin, uzun vadeli içeriğiyle taktikten ayrıldığını belirtmekte fayda vardır.[1] Strateji, taktik veya operasyondan ayrılır. Strateji, içerik olarak net ve belirgindir. Amaçlanan hususu en iyi ortam ve şartta gerçekleştirebilmek için yürütülen aklın dökümanlaşmasıdır. Uzun veya orta vadeli olabilir.

Hiç şüphesiz iyi bir strateji belgesi, matematiği ve mantıkı kendi içerisinde çok iyi şekilde barındırır. Hamlelerin hesaplanmasında kullanılan olasılık, hamlelerin uygulanabilirliği, işlerliği ve orantılı olması ayrıca rakiplerin hamlelerinin hesap edilmesi ve bunlar arasındaki en iyi seçimin yapılması, amacın/hedefin uygulanmasındaki bilginin analiz edilmesi süreçleri çoğunlukla matematik bilgisiyle alakalıdır. Bu noktada, eğer strateji geliştirme ile uğraşılmak isteniyorsa bunun iyi şekilde satranç bilgisi, Öklid Geometrisi, Limit-Türev-İntegral bilgisi ve olasılık hesabının kuvvetlenmesi ile olabileceğini vurgulamakta fayda vardır.

Strateji kavramının ihtivasına geçmeden evvel, strateji kavramının Antik Yunan’da, Antik Roma’da Remus ve Romulus’ta (Romulus Remus’u öldürmüş ve tekliği sağlamıştı) ve diğerlerinde, İskender’de, güçlü şekilde Napolyon’da, Napolyon’a karşı savaşan Clausewitz’de ve günümüzde çeşitli think tank kuruluşlarında net bir şekilde görülebileceğini belirtebiliriz. Bu örneklerden de fark edileceği üzere başlarda büyük bir ideal veya hayal ile karar alıcılar tarafından belirlenen ve uygulanan strateji, git gide karar alıcıdan ayrılmış ve fikirlerle birlikte anılmaya başlanmıştır; küreselleşme vb. gibi…[2]

Bu noktada günümüzde strateji kavramı  (devlet işlerinde strateji), Weber’in öngördüğü rasyonelleşme[3] ile beraber değerlendirilmekte ve genellikle bürokrasi tarafından ortaya konulmaktadır.

İşte burada strateji kavramının unsurlarından birisi olan karar alıcı mekanizmanın rasyonel davranabilmesi, oldukça önemlidir.  Daha da netleştirirsek eğer, karar alıcıların hedefleri belirlerken bilgiye dayalı bir şekilde hareket etmeleri, stratejinin ilk adımının doğru atılması bakımından elzemdir. Öyleyse strateji ile ilgili olarak ilk denilecek husus, karar alıcıların doğru amacı belirlemesi ve bunu rasyonel bir şekilde yapmasıdır.

İkinci olarak, strateji belirleyecek olan kişi ya da kişilerin risk değerlendirmesi yapması beklenir.  Risk analizi yapılırken verilerin doğruluğu oldukça önemlidir. Ortaya çıkarılan riskler, oranlarla veya detaylarla çok açık şekilde belirlenmiş olmalıdır.

Üçüncü olarak ise güçlü yönlerin tespiti ve daha da güçlendirilmesi için öneriler bunun ardından ise zayıf yönlerin tespiti ve zayıflıkların giderilmesi için atılacak adımlar belirlenmelidir.

Bütün bu hususlar yapıldığında artık ortada net bir tablo vardır:

  • Amaç
  • Riskler
  • Yeterlilik ve İhtiyaçlar

Bütün bunların ardından dördüncü olarak rakipler, iyice analiz edilmeli ve olabilecek bütün karşı hamleler hesaplanmaya çalışılmalıdır.

Stratejinin en önemli unsurlarından birisi de rakipler ve rakiplerin hareketleri/konumudur.

Beşinci olarak ise artık uygulanacak adımlar bütün alternatifleriyle birlikte, tarihsel metodların günümüze uyarlanmış hali de gözetilerek ortaya konulmalıdır.

Son olarak ise strateji bahsinde güncelleme hususu saklı kalmalıdır. Bu husus oldukça önemlidir. Dinamik bir yapıda olmayan stratejik belgeler/planlar başarısız olabilirler.

Strateji ile ilgili bilinmesi gereken belli başlı ilkelere veya tavsiye niteliğinde genelleşmiş kalıplara da göz atmakta fayda vardır. Hiç şüphesiz bir yerde stratejiden bahsedilecekse, ilk olarak değinilmesi gereken teori, oyun teorisidir. Bu teorinin en önemli terimlerinden birisi aktörlerin toplamda sıfırı bulan bir oyunda mutlaka kazanırken, kaybettireceğini de  ifade eden; yani toplamı 0 (sıfır) olan oyunlardan  (sıfır toplamlı oyunlar, zero sum game) olan “Tutsak İkilemi” adlı oyundur. Tutsak ikilemi sonrasında, Nobel Ödüllü iktisatçı ve matematikçi John Nash tarafından geliştirilmiş ve Nash Dengesi adı verilen denge ortaya konulmuştur.*

En özet ve matematikten arındırılmış haliyle Nash Dengesi; bir oyunda tüm oyuncuların seçimlerinin birbirini etkileyeceğini ifade eder.[4]

Nash; mutlak kazanma, mutlak kaybetme, karşılıklı kayıp, ortak kazanç ifadeleri eşliğinde “her iki taraf da aynı şeyi mutlak olarak isterse, her iki tarafın da kaybetme riski artar” diyerek çok önemli bir hususu ortaya koymuştur.[5] Bu husus, stratejilerimizi kurgularken göz önünde bulundurmamız gereken hususlardandır.

Strateji ile ilgili birkaç söz ve tavsiyeler ise şöyledir:

  • “Örgütlü bir yapı ile mücadele yine örgütlü yapılarla olabilir.” (Prof. Dr. Beril Dedeoğlu, Uluslararası Güvenlik ve Strateji, Yeniyüzyıl Yayınları, Strateji Bölümü)
  • “Stratejik hatalar taktik veya operasyonlarla düzeltilemez.”
  • “Bilgi güçtür.” (Bacon)
  • “Ya bir yol bulacağız ya da  bir yol açacağız.” (Hannibal)
  • “ABD ve İsrail için İran taktik; Türkiye ise stratejik düşmandır.” Friedman

Strateji kavramını irdelemeye ve incelemeye devam edeceğimiz bu köşede. Bu bilgilerin de sürekli değişebileceği ve gelişebileceği unutulmamalıdır. Bu anlattıklarımız, sadece en yalın ve  basitçe şekliyle bir strateji oluşturmanın yoludur.

Bir sonraki yazımızda ise stratejinin altın kurallarını, tarihteki önemli şahsiyetlerin sözleri ile sizlere aktarmaya çalışacağım. Ayrıca strateji serimiz, Friedman’ın “Strateji” adlı eserini inceleyeceğimiz yazı ile devam edecektir.

 

Behnaz AKINCI
Yazarın diğer yazıları için tıklayınız
______________________________________

Dipnotlar:

1] Politikada Taktik ve Strateji, https://www.evrensel.net/yazi/74245/politikada-taktik-ve-strateji, Ahmet Yaşaroğlu

2] Prof. Dr. Beril Dedeoğlu, Uluslararası Güvenlik ve Strateji, Yeniyüzyıl Yayınları, Strateji Bölümü

3] Rasyonelleşme ve Weber, www.sosyolojisi.com/rasyonellesme-ve-burokrasi-max-weber/421.html

4] Fatih Bildirici, Oyun Teorisi ve Nash Dengesi, www.nbeyin.com

5] a.g.e. 2

* Geçtiğimiz yıllarda trafik kazasında hayatını kaybeden Nash’in, çeşitli sağlık sorunlarıyla mücadele ettiği ilham veren hayatını öğrenmek için Akıl Oyunları adlı film izlenebilir.

Profesyonelleşme, Bürokrasi ve Rasyonelleşme: www.dergipark.org.tr/download/article-file/592777&ved=2ahUKEwiKr6OIoOLjAhVooosKHRfVDX0QFjADegQIARAB&usg=AOvVaw0tR0nrl6WdOWkpxrsfYTlu

Strateji Nedir?: www.bilgiustam.com/strateji-nedir/

Sahipkıran Akademi Hakkında

Sahipkıran AKADEMİ; üniversite öğrencilerine çalışmalarını yayınlayabilecekleri bir platform sağlamak ve öğrencilerin kendilerini geliştirmelerine katkı sağlamak üzere, Merkezimiz çatısı altında yeni oluşturulmuş bir yapıdır. “Türkiye’nin geleceğinin mimarları, Sahipkıran’da buluşuyor!” sloganı ile gayretli ve üretken üniversitelileri, çalışmalarını bu platformda paylaşmaya ve SASAM’ın etkinliklerine katılmaya davet ediyoruz. Sahipkıran AKADEMİ üyeliği, tamamen gönüllülük esasına dayanmaktadır. Üye olan öğrenciler, istedikleri zaman üyelikten çıkabilmektedirler. Üye olmak veya üyelikten çıkmak için bilgi@sahipkiran.org adresine, talebinize ilişkin e-posta göndermeniz yeterlidir. Talebiniz, en geç 3 iş günü içinde sonuçlandırılacaktır.

Yorumlar (1)

  1. […] “Strateji Nedir, Nasıl Oluşturulur?” başlıklı bir önceki yazımda, stratejiye giriş niteliğinde temel bir çalışma yapmaya çalışmış; stratejinin unsurlarını ve bir stratejik belgenin nasıl ortaya konacağını açıklamaya çalışmıştım. Ayrıca yazımda Nash Dengesine de yer vermiştim. […]

Yorum Ekleyebilirsiniz


%d blogcu bunu beğendi: