Op.Dr.İsmail SERT

Mart 2104 tarihinde ilk kez uluslararası basında duymaya başladığımız Ebola hastalığı, 4 Ekim tarihinde ilk kez Afrika dışında bir ülkede, Amerika Birleşik Devletleri’nde, Ebola vakasının rapor edilmesiyle dikkatleri üzerine çekmiştir. Ülkemiz de dahil, tüm dünya için ciddi bir güvenlik tehdidi haline gelen hastalığın kaynağı, bulaşma yolları, korunmak için alınacak önlemler, salgının ciddiyeti ve güncel durum hakkında bilmeniz gerekenler, bu makalede incelenmektedir.

Ebola hastalığnın tanımı ve geçmişi:

Ebola virüs hastalığı, eski adıyla Ebola kanamalı ateşi, insanlarda ciddi ve sıklıkla ölümcül seyreden bir hastalıktır. Pteropodidae ailesine ait meyve yarasalarının, virüs için ev sahipliği yaptığı düşünülmektedir. İnsanlara virüs ile enfekte yabani hayvan kanı, salgıları, organları, virüs ile enfekte meyveler ve hayvanlarla temas ile bulaşmaktadır. Hastalığın yayılımı ise insandan insana direkt temas (kan, vücut salgıları, enfekte aletler, vb.) ile olmaktadır. Ölü insanlarla temas, diğer bir bulaşma yoludur. Virüs; hava yolu, su ve yiyecekler ile yayılmamaktadır.

Güncel Ebola virüs hastalığı salgınından, virüsün ait olduğu Filoviridia ailesinde tanımlanan beş türden biri olan Zaire türünün sorumlu olduğu belirtilmektedir.

Tarihteki ilk Ebola virüs hastalığı salgını, 1976 yılında eş zamanlı olarak Afrika’nın merkezinde, Sudan ve Kongo’da tropikal yağmur ormanlarının yakınında görülmüştür. Güncel Ebola salgını ise batı Afrika’ da, büyük şehirler ve kırsal kesimi içerecek şekilde Gine’ de başlamıştır. İlk olgu, Mart 2014 tarihinde görülmüş, hızla komşu ülkeler olan Siera Lione ve Liberya’ya yayılmıştır. Birer yolcu nedeniyle hastalık, Nijerya ve Senegal’de de görülmüştür.

Güncel Ebola salgınından en ciddi şekilde etkilenen ülkeler; Gine, Siera Lione ve Liberya olmuştur. Bu ülkelerde sağlık sisteminin yetersiz ve kötü olması, yapısal eksiklikler ve yeterli sağlık personelinin olmaması, Ebola salgının dehşet verici boyutlara ulaşmasında etkili olmuştur. Ebola salgını; 8 Ağustos 2014 tarihinde, Dünya Sağlık Örgütü Genel Direktörü tarafından Uluslararası boyutta acil halk sağlığı sorunu olarak deklare edilmiştir.

Hastalığın günümüze kadarki sürede seyri, yukarıdaki tabloda görülmektedir. Tabloda da görüldüğü gibi; hastalığın ölümcüllük oranı %25 ile %100 seviyelerinde değişiklik göstermektedir. Mart 2014 tarihinde ortaya çıkan Ebola virüs hastalığı salgınında şu ana kadar laboratuar tarafından teyit edilmiş vaka sayısı, 3974’tür. Bu hastalardan 2007’si ölmüştür. Ölüm oranı; %51 olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu veriler, Ebola virüs hastalığına bağlı tarihteki en büyük salgın ile karşı karşıya olduğumuzu göstermektedir.

Hastalığın inkübasyon ( enfeksiyondan semptomların görülmesine kadar geçen süre) periyodu; 2-21 gündür. İnsanlarda semptomlar gelişene kadar, bulaşıcı değildir. İlk bulguları; ateş, halsizlik, kas ağrıları, baş ağrısı ve boğaz ağrısıdır. Bu bulguları; kusma, ishal, kızarıklık, böbrek ve karaciğer fonksiyonlarında bozulma izlemekte ve bazı olgularda iç veya dış kanama görülmektedir.

Tedavide; destek tedavi, hidrasyon ve semptomlara yönelik tedavi, sağ kalımı arttırmaktadır. Hastalığın şu ana kadar kanıtlanmış kesin bir tedavisi yoktur. Hastalığa karşı lisans almış aşı, henüz bulunmamakla birlikte, 2 potansiyel aşı insanlarda güvenilirlik için testlerden geçmektedir.

Hastalıktan korunma ve kontrol:

Riskli yabani hayvanlar ile temastan kaçınma, bu hayvan ürünlerinin doğru şekilde pişirerek yenmesi, Ebola semptomları olan insanlar ile direkt veya yakın temastan kaçınma, vücut sıvıları ile temas edilmemesi, ebola virüse bağlı ölüler ile temastan kaçınma, hastalıktan korunma için dikkat edilmesi gerekenler arasında sayılabilir. Ayrıca iyi hijyen ve temiz çevre koşullarının sağlanması, hayati önem taşımaktadır. Yaygın ve kaliteli sağlık sistemine erişimin olması da, hastalığın tedavisi ve yayılımını önlemede etkili olmaktadır.

Afrika dışındaki ilk vaka:

Amerika Birleşik Devletleri’nde ilk Ebola virüs vakası, CDC (Centers for disease control and prevention) tarafından 30 Eylül 2014 tarihinde Dallas, Texas’da rapor edildi. Bu olgu, Afrika dışında görülen ilk vaka olması nedeniyle büyük önem taşımaktadır. Texas’ta saptanan Ebola virüs hastalığının ardından, ülke genelinde hastalığın yayılımı konusunda endişeler ortaya çıkmaya başladı. Aynı zamanda diğer Dünya ülkeleri de kendilerinin de artık güvende olmadığını, risk altında olduklarını anladılar. Akabinde ABD’nin ardından Avrupa’da da ilk Ebola vakasına rastlandı. Sierra Leone’de virüsü kapan ve İspanya’ya getirildikten 3 gün sonra hayatını kaybeden misyonere bakan hemşirelerden birinde virüs tespit edildi.

Hastalığın yüksek ölüm oranına rağmen yayılım hızının kızamık, kabakulak veya SARS virüslerine göre daha düşük olması, bir ölçüde yetkilileri rahatlatmaktadır. Bunda hastalığın solunum yolu ile bulaşmaması, direkt temas ve vücut sıvıları ile bulaşması etkili olmaktadır. Kabakulak, SARS, Kızamık, HIV, Ebola ve Hepatit C ile enfekte bir kişinin muhtemel hastalığı bulaştırabileceği kişi sayısı karşılaştırıldığında; bu sayı; kızamık için 18, kabakulak için 10, SARS için 4, Hepatit C ve Ebola virüsü için ise 2’dir. Bu karşılaştırma, sevindirici olmasına rağmen, gerekli önlem ve tedavi yapılmadığında, hasta başına 2 kişiye bulaşmadan, 2 den 4’e, 4’den 8’e şeklinde hızlı bir artışın da mümkün olabileceği akılda tutulmalıdır.

Sağlık çalışanlarının, Ebola virüs hastalığı için en riskli grupta yer aldığını belirtmek gerekmektedir. Hasta ile temasta, tüm kişisel korunma önlemlerine özen gösterilmelidir. Ebola hastalarını tedavide görevli sağlık çalışanlarında, Ebola virüs hastalığı rapor edilmiştir. Enfekte sağlık çalışanlarında ölüm oranı; % 57 iken, bu oran hastalarda ise % 47-50’lerdedir.

Ülkemizde şu ana kadar rapor edilen Ebola virüs hastası bulunmamaktadır. Basında da yer aldığı gibi, Ebola şüphesi ile karantina altına alınan kişiler bulunmaktadır. Sağlık bakanlığı; Gine, Sierra Lione, Nijerya ve Liberya’ya seyahat edeceklerin seyahat sağlığı merkezine başvurmaları gerektiğini belirtilmektedir. Türkiye Hudut ve Sahiller Sağlık Genel Müdürlüğü tarafından bilgilendirme broşürleri hazırlanmış ve bu konuda gerekli önlemlerin alındığı belirtilmektedir. Bu broşürlerde; hastalığın kontrol altına alınamaması durumunda pandemiye dönüşme tehlikesine vurgu yapılmaktadır.

.

Op.Dr.İsmail SERT

Yazarın diğer yazıları için tıklayınız.

__________________________________________________________

Kaynaklar:
1. www.who.int/csr/disease/ebola/en
2. www.cdc.gov/vhf/ebola/outbreaks/2014-west-africa-outbreak
3. www.hssgm.gov.tr
4. http://www.gazeteport.com.tr/haber/182875/ebola-avrupada

• Yazar Hakkında
• Son Yazılar

İsmail Sert Hakkında

• DÜNYAYI TEHDİT EDEN SALGIN: EBOLA - 7 Ekim 2014
• SAĞLIKTA ŞİDDET, NEDENLERİ VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ - 14 Mart 2014
• SAĞLIKTA DÖNÜŞÜM PROGRAMI SONRASI DURUM TESPİTİ - 12 Mayıs 2013
• AMERİKA’NIN SAĞLIKLA İMTİHANI – ObamaCare - 7 Mayıs 2013