Twitter Facebook Linkedin Youtube
ÇOCUKLARIMIZA YETERLİ DİL BECERİLERİNİ KAZANDIRMAK: TÜRKÇE DERS KİTAPLARI ÜZERİNE BİR İNCELEME

ÇOCUKLARIMIZA YETERLİ DİL BECERİLERİNİ KAZANDIRMAK: TÜRKÇE DERS KİTAPLARI ÜZERİNE BİR İNCELEME

26 Ocak, 2024 , , 873

Hülya AYDIN / SASAM Uzmanı

Her çocuk, doğduğu andan itibaren merak dolu bir dünya keşfine çıkar. Bu masum keşif yolculuğu, onların zihinsel, fiziksel ve sosyal gelişimlerine doğrudan etki eder. Bu nedenle, çocuklara verilen eğitim, toplumumuzun geleceğini şekillendirmede kilit bir role sahiptir. Özellikle ana dil eğitimi, çocukların dil becerilerini geliştirmelerinde temel bir adımdır. Türkçe dersleri, öğrencilere dil kullanımı açısından güçlü beceriler kazandırmayı amaçlar. Ancak, bu hedeflere ulaşmada kullanılan araçların çocukları ne kadar etkilediğini ve güdük bırakıp bırakmadığını sorgulamak önemlidir.

Edebiyat, dilin en güzel kullanıldığı alanlardan biridir. Çocukların içinde bulundukları dünyayı anlamalarına ve ifade etmelerine yardımcı olan edebiyat, onların hayal gücünü canlandırır. Ancak, çocuk edebiyatı türlerinin, güncellenen Türkçe Öğretim Programı (2017) ile uyum içinde olup olmadığını sorgulamadan edemeyiz. Yazımız, Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları’na ait 5., 6., 7., 8., sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinleri çocuk edebiyatı türleri açısından ele alarak bu sorulara cevap aramaktadır.

Eğitim programları, çağın gereksinimlerine uyum sağlamalı ve öğrencilere güncel bilgileri etkili bir şekilde aktarmalıdır. Ancak, çocukların yaş, gelişim düzeyi ve ilgi alanlarına uygun metinlerle bu hedeflere ulaşmak daha da önemlidir. Yazımızda, metinlerin çocuklara uygunluğu, kullanılan edebi türlerin sıklığı ve tercih edilen yazarlar/şairler gibi unsurlar üzerinde durarak Türkçe öğretim programının güncel hedefleriyle olan uyumunu değerlendirmeye çalıştık.

Eğitimde, çocuklara kaliteli bir dil becerisi kazandırmak ve onları hayata daha donanımlı hazırlamak adına yapılacak gelişmeler önemlidir. Bu yazıda ele alınan sorunları anlamak ve çözüm önerileri sunmak, geleceğimizin teminatı olan çocuklarımızın daha sağlıklı bir dil kullanımına sahip olmalarını sağlamak adına önemli bir adım olacaktır.

Unutmayalım ki, çocuklarımızın dil yolculuğu, onların hayal güçlerini besleyen, dil becerilerini geliştiren ve topluma aktif bir şekilde katılma yeteneklerini artıran bir süreçtir. Türkçe ders kitapları ve içerdikleri metinler, bu yolculukta rehberlik etmeli ve çocuklarımızın dil becerilerini en etkili şekilde geliştirmelerine yardımcı olmalıdır.

Bu yazının amacı; çocukların dil gelişimine uygun, ilgi çekici ve eğitici metinlerin Türkçe ders kitaplarında ne kadar yer aldığını değerlendirmeyi amaçlamaktadır. Bu yazı, Türkçe dersi öğretim programına uygunluğu, çocuk edebiyatı yazarlarının ve şairlerinin dağılımını ve metinlerin çocuğa uygunluğunu değerlendirmeyi amaçlamaktadır. Çocukların eğitim sürecinde etkili bir şekilde kullanılacak materyallerin niteliğini belirlemek, onların dil becerilerini ve edebi anlayışlarını geliştirmek adına önemlidir.

Çocuk Edebiyatı: Çocuk edebiyatı, çocukların büyüme ve gelişmelerine, hayal, duygu, düşünce ve duyarlılıklarına, zevklerine, eğitilirken eğlenmelerine katkıda bulunmak amacı ile gerçekleştirilen çocuksu bir edebiyattır (Şirin, 1998).

Metin: Metin, çok farklı düzeylerde dille iletişimde bulunmak amacıyla oluşturulan anlatma ve anlaşma aracıdır (Aktaş, 2009, s. 188).

Metin Türü: Edebiyat eserlerinin biçimlerine, teknik özelliklerine ve konularına göre ayrıldığı çeşitlere metin türleri denir (Kavcar, Oğuzkan ve Aksoy, 2002).

Ders Kitabı: Ders kitapları; genel olarak ders konularına ait bilgileri sıralı ve doğru bir biçimde, öğrencilerin kendi kendilerine öğrenmelerini sağlamak amacıyla hazırlanan, ülkelerin eğitim-öğretim programlarına uygun olması gereken yazılı gereçlerdir (Çakır, 1997, s. 7).

Eğitim Programı: Bir eğitim kurumunun ya da bir sosyal çevrenin, bireylerin yaşantılarını düzenlemek ve zenginleştirmek için yürüttüğü tüm etkinliklerdir (Ertürk, 1982).

Öğretim Programı: Okulda ya da okul dışında bireye kazandırılması planlanan bir dersin öğretimiyle ilgili tüm etkinlikleri kapsayan yaşantılar düzeneği (Demirel, 2006: 6).

Çocuk Edebiyatı Ürünleri: Çocukluk çağında bulunan kimselerin hayal, duygu ve düşüncelerine hitap eden sözlü ve yazılı bütün eserlerdir. Masallar, hikâyeler, romanlar, anılar, biyografik eserler, gezi yazıları, şiirler vb. bu eserlere girer.

Çocuk Eğitiminde Ders Kitaplarının Yeri ve Önemi

Formal eğitimin yaygınlaşmasıyla birlikte, öğrenciler okullarda eğitim almaya başlamış ve bu süreçte ders kitapları, eğitimde önemli bir role sahip olmuştur. Öğrencilerin dersleri takip etmelerini sağlama, öğrendiklerini pekiştirme, sözlü iletişim becerilerini geliştirme, tekrar imkânı tanıma ve öğretmenlere anlatmak istediklerini hatırlama gibi bir dizi ihtiyaç, ders kitaplarının ortaya çıkmasına sebep olmuştur.

Yeni eğitim sistemimizde, ders kitabı, öğrenci çalışma kitabı ve öğretmen kılavuz kitabı olmak üzere üçlü bir kitap sistemine geçilmiştir. Millî Eğitim Bakanlığı Ders Kitapları ve Eğitim Araçları Yönetmeliği, ders kitaplarının niteliklerini belirleyerek eğitim amaçlarına uygun olarak hazırlanmasını düzenlemektedir.

Ders kitaplarının kullanılmasının farklı nedenleri vardır. İlk olarak, öğretimin düzenli bir şekilde sürdürülmesi amacıyla ders kitapları eğitim programına uygun olarak hazırlanır. Programın amaçları, içerik, etkinlikler ve değerlendirme özellikleri ders kitaplarında sıralanır. İkinci olarak, ders kitabı bir öğretim aracı olarak kullanılır. Öğretmenlerin ders kitabı seçme nedenlerinin üçüncüsü ise ders kitabının kullanışlı olmasıdır.

“Türkçe dersi diğer bütün derslerle bağlantılıdır. Bu derste öğrenci; okuma, anlama, konuşma, yazma, dinleme gibi becerileri kazanmışsa diğer derslerde de başarılı olacaktır. Türkçede en önemli ve yaygın olan materyal ders kitabıdır. Bu nedenle kitapların her açıdan kaliteli olması gerekmektedir” (Kaya, 2005, s. 1).

Ders kitapları, öğrenme sürecinde vazgeçilmez bir rol oynar. Programa uygun içerik sunarak öğrencilerin bilgi ve becerilerini geliştirmelerine katkıda bulunur. Aynı zamanda, öğretmenlere rehberlik eder, öğrencileri etkili bir şekilde yönlendirir. Kitaplar, eğitim aracı olmanın yanı sıra, çocuğun bilişsel, duygusal, sosyal ve dil gelişimine önemli katkılarda bulunur. Bu sayede çocuklar, kelime dağarcıklarını zenginleştirir, duygu ve düşüncelerini ifade etmeyi öğrenir ve kendilerini daha iyi tanıma fırsatı bulur.

Ders Metinleri ve Türkçe Öğretim Programına Uygunluk

Hepimiz biliyoruz ki bir ülkenin eğitimi, temelde ders programlarıyla şekillenir. Ancak bu programları uygulayacak olanlar da bir o kadar önemlidir; yani öğretmenler. Bu nedenle, programların geliştirilmesindeki en önemli adımlardan biri hizmet içi eğitimdir.

Ders metinlerinin, program hedefleriyle uyumlu olması beklenir. Bu uyum, birkaç temel kritere dayanır:

1- Metinler, Türk milli eğitiminin genel amaçlarına ve temel ilkelerine uygun olmalıdır.

2- Dersin amaçları ile kazanımlarını gerçekleştirecek nitelikte olmalıdır.

3- Metinler, öğrencilerin ilgi alanlarına ve seviyelerine uygun olmalıdır.

4- Tutarsızlık ve bütünlük ilkelerine uygun olmalıdır.

5- Metinler, dil zevkini ve bilincini geliştirecek nitelikte olmalıdır.

6- Okuma sevgisi ve alışkanlığı kazandıracak nitelikte olmalıdır.

7- Metinler, programda belirtilen temalar ve alt temalarla bağlantılı olmalıdır.

8- Metinler, Atatürk ilkelerine aykırı olmamalıdır.

9- Metinler, öğrencilere kendilerini ifade edebilme olanağı tanımalıdır.

10- Metinler, öğrencilerin yaratıcılıklarını geliştirebilmelidir.

11- Metinler, öğrencilerin anlama ve anlatma becerilerini geliştirmeye uygun olmalıdır.

12- Metinler, öğrencilerin dinleme, konuşma, okuma ve yazma becerilerini bütün olarak geliştirebilecek nitelikte olmalıdır.

Unutmayalım ki Türkçe dersi öğretim programının amacı, temel dil becerilerini geliştirmektir: okuma, yazma, konuşma ve dinleme. Bu becerilere ait alt kazanımlar, metinler aracılığıyla etkinliklerle geliştirilmiştir.

Öğrencilere okuma alışkanlığı kazandırmak konusunda ülkemizde maalesef bilimsel yaklaşımlarla hazırlanmış programlar bulunmamaktadır. Bu nedenle, çocuklarda okuma alışkanlığını kazandırmada en büyük kaynaklardan biri ders metinleridir. Sınıfta okunan metinler ne kadar eğlenceli ve teşvik edici olursa, okuma bilinci ve sevgisi de o kadar yerleşecektir.

Öneriler: Çocukların Dünyasına Açılan Kapılar

Eğitimde dönüşüm için adım atmak, çocuklarımızın geleceğini şekillendirmek adına önemlidir. Türkçe ders kitaplarının güncellenmesi ve çocuklarımıza daha etkili bir eğitim sunmak için öneriler:

Metin Türleri Çeşitliliği: Ders kitapları, farklı metin türlerine daha fazla yer vermeli. Blog yazıları, haber metinleri, mizahi öyküler, sosyal medya paylaşımları gibi günlük yaşantıdaki türler, çocukların dil becerilerini zenginleştirmelerine yardımcı olacaktır.

Çocukların İlgi Alanlarına Uygunluk: Metinler, çocukların güncel ilgi alanlarına hitap etmeli. Teknoloji, çevre, bilim gibi konular, onların merakını cezbetmek ve öğrenme isteğini artırmak için kullanılmalı.

Okuma İlgisi Uyandırıcı Metinler: Ders kitapları, çocuklarda okuma alışkanlığı kazandırmak için çekici ve etkileyici metinlere odaklanmalı. Hikayeler, öğrencilerin duygusal bağ kurmalarını sağlayarak okuma sevgisini destekleyebilir.

Dil Zenginliğini Hedefleyen Metinler: Metinler, öğrencilerin kelime hazinelerini geliştirmeye odaklanmalı. Yaratıcı kelime kullanımı ve çeşitli dilbilgisi yapıları, dil becerilerini güçlendirecek unsurlar olarak metinlere entegre edilmeli.

Teknolojiyle Bütünleşme: Ders kitapları, çağın gerekliliklerine uygun olarak teknolojiyle bütünleşmelidir. Çevrimiçi içeriklere bağlantılar, interaktif öğrenme materyalleri ve dijital uygulamalar, öğrencilerin daha etkili bir şekilde öğrenmelerine katkı sağlayabilir.

Öğrenci Katılımını Artırmak: Ders kitapları, öğrencilerin katılımını teşvik edecek etkileşimli öğrenme materyalleri içermelidir. Sorular, etkinlikler ve grup çalışmaları gibi unsurlar, sınıfta öğrenci etkileşimini artırabilir.

Atatürk İlkelerine Uyum: Metinler, Atatürk ilkelerine uygun olmalı ve milli değerlere saygı göstermelidir. Çocuklarımızın milli kültürleriyle uyumlu bir şekilde büyümelerine katkı sağlanmalı.

Sonuç

Genel olarak Türkçe ders kitaplarında metin türlerindeki çeşitliliğin göz ardı edilmesiyle başlamak istiyorum. Ders kitaplarında, günlük hayatımızın vazgeçilmez bir parçası olan blog yazılarından, haber metinlerine, mizahi fıkralardan sosyal medya mesajlarına kadar birçok türün neredeyse hiç yer bulmadığını gözlemledim. Çocuklar, bu farklı türlerle buluşmadıkça, dil becerilerini geliştirmekte ve kendilerini ifade etmekte zorlanabilir.

Bir diğer önemli nokta, ders kitaplarına alınan metinlerin çocukları yeterince cezbetmemesi. Bazı metinler, çocuğun ilgisini çekmekten ve okuma ilgisi ve sevgisi uyandırmaktan çok uzak. Bu, sadece ders kitaplarını okuma isteğini değil, aynı zamanda çocukların dil becerilerini geliştirmesini de olumsuz etkileyebilir. Kelime hazinesini zenginleştirmeye yönelik metinlere daha fazla yer verilmesi gerektiğini düşünüyorum.

Millî Eğitim Bakanlığı tarafından hazırlanan Türkçe ders kitaplarının, günümüz çocuklarına birçok açıdan yetersiz olduğunu üzülerek söylemeliyim. Bu kitaplar, çocuklarımızın yaşadığı çağı yeterince kapsamıyor, onların ilgi alanlarına hitap etmiyor ve dil gelişimlerine katkı sağlamaktan uzak. Teknolojinin hızlı gelişimiyle birlikte, çocuklar artık farklı medya araçlarına daha fazla ilgi duymakta. Ancak ders kitapları, bu değişen dünyaya ayak uyduramıyor.

Millî Eğitim Bakanlığı, çocuklarımızın eğitimine daha fazla önem vermelidir. Ders kitaplarının, çağın gerekliliklerine uygun bir şekilde düzenlenmesi, çocuklarımızın dünyayla bütünleşmelerine ve dil becerilerini daha iyi geliştirmelerine yardımcı olacaktır. Bu, sadece eğitim sistemimizin geleceğini değil, aynı zamanda ülkemizin geleceğini şekillendirecek bir adım olacaktır.

Unutmayalım ki, her çocuğun bir kitapla tanışması, bir dünyayla buluşması demektir. Bu kitapların, onları gerçek dünyaya hazırlamada ve dil sevgisiyle büyümelerine yardımcı olmada önemli bir rolü var. Türkçe ders kitaplarında yapılan iyileştirmeler, çocuklarımızın geleceğine ışık tutacaktır.

YARARLANILAN KAYNAKLAR:

Açık-Önkaş, N.,& Günay, E. (2015). Ders kitabı inceleme ölçütlerine göre Türkçe ders kitaplarının karşılaştırılması. International Journal of LanguagesEducationandTeaching, 3 (3), 365-378.

Akbaş, O. (2009). Dünyada ve Türkiye’de çocuk edebiyatının gelişimi.

Aksan, D. (1998). Her yönüyle dil ana çizgileriyle dilbilim. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.

Aktaş, Ş.,& Gündüz, O. (2009). Yazılı ve sözlü anlatım. Ankara: Akçağ.

Akyol, H. (2008). Yeni programa uygun Türkçe öğretim yöntemleri. Ankara: Kök Yayıncılık.

Akyol, H. (2007). Türkçe öğretim programı: Yenilikler ve sorunlar.İlköğretmen Dergisi, 6.

Akyol, H. (2006). Yeni Programa Uygun Türkçe Öğretim Yöntemleri. Ankara: Kök Yayıncılık.

Akyol, H. (2008). Ders kitaplarındaki metin yapıları ve öğretim açısından analizleri. VII. Ulusal Sınıf Öğretmenliği Eğitimi Sempozyumu’nda sunulmuş bildiri, Onsekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale.

Arıcı, A.F.,& Ungan, S. (2009). Çocuk edebiyatında türler. Ankara: Doktorum Yayınları.

Arıcı, A. F. (2016). Çocuk edebiyatı ve kültürü. Ankara: Pegem.

Bağcı, H.,& Ünal, Y. (2013). İlköğretim 8. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik düzeyi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 1 (3), 12-28.

Balcı, A.,&Temizyürek, F. (2006). Cumhuriyet dönemi ilköğretim okulları Türkçe öğretim programları. Ankara: Nobel Yayınları.

Baş, B. (2003). Altıncı sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metin türleri üzerine bir inceleme.

Türklük Bilimi Araştırmaları,8, 257-26.

Batur, Z. (2010). İlköğretim 6. sınıf Türkçe ders kitaplarının farklı değişkenler açısından incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.

Canlı, S. (2015). Türkçe ders kitaplarına seçilecek metinlerin belirlenmesinde çocuğa görelik ilkesi. Dil Eğitimi ve Araştırmaları Dergisi, 1(1), 98-123.

Cansız- Aktaş, M. (2015). Nitel veri toplama araçları. M. Metin (Ed.), Kuramdan uygulamaya eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Yayınları.

Ciravoğlu, Ö. (2000). Çocuk Edebiyatı. İstanbul: Esin Yayınevi.

Çakıroğlu, O. (2015). İlkokul Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik düzeylerinin öğrenme güçlüğü olan öğrenciler açısından değerlendirilmesi.

İlköğretim Online, 14 (2), 671-681

MEB (1995). Ders kitapları ve eğitim araçları yönetmeliği. Tebliğler Dergisi, 2434.

MEB. (2017). Talim Terbiye Kurulu Başkanlığı Türkçe dersi (5, 6, 7, 8.sınıflar) öğretim programı. Ankara: MEB Yayınları.

MEB (2017). 5. Sınıf türkçe ders kitabı. İstanbul: Bilnet Matbaacılık.

MEB (2017). 6. Sınıf türkçe ders kitabı. İstanbul: Bilnet Matbaacılık.

MEB (2017). 8. Sınıf türkçe ders kitabı. İstanbul: Bilnet Matbaacılık.

MEB (2018). Türkçe dersi (1-8. Sınıflar) öğretim programı. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı.

sahipkiran Hakkında

Sahipkıran; 1 Aralık 2012 tarihinde kurulmuş, Ankara merkezli bir Stratejik Araştırmalar Merkezidir. Merkezimiz; a) Türkiye Cumhuriyeti’nin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğünü savunan; ülkemizin her alanda daha ileri gitmesi ve milletimizin daha müreffeh bir hayata kavuşması için elinden geldiği ölçüde katkı sağlamak isteyen her görüş ve inanıştan insanı bir araya getirmek, b) Ülke sorunları, yerel sorunlar ve yurtdışında yaşayan vatandaşlarımızın sorunlarına yönelik araştırma ve incelemeler yaparak, bu sorunlara çözüm önerileri üretmek, bu önerileri yayınlamak, c) Tespit edilen sorunların çözümüne yönelik ulusal veya uluslararası projeler yürütmek veya yürütülen projelere katılmak, ç) Tespit edilen sorunlar ve çözüm önerilerimize ilişkin seminer ve konferanslar düzenleyerek, vatandaşlarımızı bilinçlendirmek, amacıyla kurulmuştur.

Yorum Ekleyebilirsiniz


%d blogcu bunu beğendi: