Twitter Facebook Linkedin Youtube

GÜNEY KIBRIS SİYASETİNİ ANLAMA KILAVUZU: GÜNEY KIBRIS SİYASİ PARTİLERİ’NİN GENEL ANALİZİ

Onur DİKMECİ

(Bu çalışma Ulusal Birlik Partisi-UBP yöneticisi Hatice Özler’in de birikimlerinden yararlanılarak oluşturulmuştur.)

Bir ülkenin siyasi kurumları, bürokratik yapısı ve ulusal strateji unsurlarından müteşekkil potansiyelini doğru biçimde değerlendirmesi önemlidir ancak diğer ülkelerin de birikimlerinin analiz edilmesi ile sağlıklı bir ulusal strateji oluşturulabilecektir. Çünkü ulusal güvenlik stratejilerinin unsurları arasında rakip ülkelerin siyasi emelleri ve birikimlerinin de belirlenmesi yer almaktadır. Böylece ulusal stratejinin bileşenlerinden genel ve cari istihbarat akışı ile ilgili bilgi düzeyi sağlanmış olacaktır.

Doğu Akdeniz ve Kıbrıs ile ilgili sorunların artığı bir dönemde Güney Kıbrıs Rum Kesimi’nin siyasi partileri ve siyasi kompozisyonu ile ilgili genel bilgi düzeyi, analiz için önemli bir veri kaynağı olacaktır.

 

1- PARTİ ADI: Emekçi Halkın İlerici Partisi (AKEL)

KURULUŞ TARİHİ: 14 Nisan 1941

KURUCUSU: G. VASİLİDES, Z. ROSSİDES, Ezikas PAPAİYANNU

PARTİNİN TARİHÇESİ: Emekçi Halkın İlerici Partisi (AKEL), Kıbrıs işçi sınıfının ve çalışanlarının öncü partisidir. 14 Nisan 1941 tarihinde kurulan AKEL, kuruluş kongresini 15 Ağustos 1926’da Limasol’da gerçekleştiren ve 1931 yılında yasadışı ilan edilen Kıbrıs Komünist Partisi’nin devamıdır. Sol görüşlü parti, 1941 yılında Marksist-Leninist ilkeler temelinde, uluslararası siyaset ve ekonomiye dayandırılan düşünce ile kurulmuştur.

AKEL, bağımsız, askerden arındırılmış ve birleşik bir Kıbrıs ile Kıbrıs sorununa federal bir çözüm bulunmasını istemektedir. Avrupa Parlamentosunda Avrupa Birleşik Bloğu grubu içerisinde yer almaktadır.

Kıbrıs Türkleri ile yeniden yakınlaşmaya özel önem vermektedir. 21 Mayıs 2001 tarihinde yapılan seçimlerden sonra AKEL, DİKO ve K.S EDEK koalisyona geçmiştir. 21 Mayıs 2006 tarihinde yapılan seçimlerde üçlü koalisyon iktidarda devam etmiştir.

GKRY Lideri Dimitris HRİSTOFYAS’ın Aralık 2008 ayında istifa ettiği AKEL Genel Sekreterliği’ne Meclis Grup Sözcüsü Andros KİPRİANU’nu gelmiştir. AKEL, HRİSTOFYAS’ın hem müzakere sürecine hem de iç politikasına açık desteğini sürdürmektedir.

AKEL, müzakere süreci içerisinde hem iç hem de dış politikada hükümet ortaklarından aradığı desteği tam olarak bulamamış, halkın AKEL’e ve HRİSTOFYAS’a olan desteği azalmıştır. HRİSTOFYAS’ın GKRY Başkanlığına seçilmesinin ardından, 2004 Referandumu sonrası CTP/BG ile AKEL arasında başlayan, ancak giderek zayıflayan ikili ilişkiler yeniden canlanmıştır. Bu kapsamda; CTP Gençlik Örgütü ile AKEL Gençlik Örgütü (EDON) ve her iki taraftaki sendikalar (DEV-İŞ ile PEO) arasında Mart 2008 ayından itibaren karşılıklı birçok iki toplumlu faaliyet gerçekleştirilmiştir.

İDEOLOJİSİ: Sol-Komünist

SAVUNDUĞU TEZLER: Birleşmiş Milletler (BM) gözetiminde toplumlararası görüşmeler ile çözümlenmesi, çözümün siyasi eşitliğin olacağı tek egemenlik, tek vatandaşlık, tek uluslararası kimliğin olacağı bir devletle birlikte, sadece iki toplumlu, iki kesimli federasyon çerçevesinde sağlanabileceğini, BM Güvenlik Konseyi’nin garantörlüğü, İngiliz Üslerinin kaldırılmasını, Türk askeri ve Türkiye kökenlilerin Ada’dan ayrılması, Kıbrıslı Rum göçmenlerin evlerine dönmesi tezlerini savunmaktadır.

 

2- PARTİ ADI: Avrupa Partisi (EVRO.KO)

KURULUŞ TARİHİ: Haziran 2005

KURUCUSU:Dimitris SİLLURİS

PARTİNİN TARİHÇESİ: 2004 yılında Annan Planına evet diyen DİSİ’den ihraç edilen dört milletvekili tarafından kurulmuştur.

İDEOLOJİSİ: Sağ

SAVUNDUĞU TEZLER: Dönüşümlü başkanlık, 50 bin TC kökenli KKTC vatandaşının kalması, ağırlıklı oy, mülklerin sınıflandırılması, iki kesimli, iki toplumlu federasyona ilişkin kabul edilmez ve tehlikeli tavizleriyle Hristofyas’ın ‘Dimitris her şeyi ver’ noktasına geldiğini, mülkiyet, ekonomi, Avrupa Birliği, anayasa gibi konulardaki öneriler ve varılan görüş birlikleri aracılığıyla daha da konfederasyona doğru gerilendiği, iki bölgeli, iki toplumlu federasyonun ancak konfederasyonu uzaklaştıracak ve bir Avrupa ülkesinin bir iç örgüt sistemi haline getirecek çok katı standartlar ve ön şartlarla yaşayabilir bir çözüm olarak kabul edilebileceği tezlerini savunmaktadır.

İki bölgeli, iki kesimli federasyonun istenilen çözüm haline getirilmesini çok tehlikeli bir siyasi hata olarak kabul etmektedir. Kıbrıs sorununu ele alanlara birtakım sorumluluklar yüklendiğini öte yandan “B Planı” oluşturulması gereksinimini dile getirilmiştir.

 

3- PARTİ Adı: Birleşik Demokrat Merkez Birliği/ Sosyal Demokratlar Hareketi (K.S./EDEK)

KURULUŞ TARİHİ: 20 Şubat 2000

KURUCUSU: Vasos LİSSARİDES

PARTİNİN TARİHÇESİ: K.S.EDEK, KİSOS ve 1969 yılında Makarios’un doktoru tarafından kurulan Sosyalist Parti (EDEK)’nin devamı olarak 20 Şubat 2000 tarihinde kurulmuştur. KİSOS, Avrupa Sosyalist Parti ve Uluslararası Sosyalistler üyesidir. DİSİ, K.S.EDEK, EDİ ve Avrupa Demokratik Yenilenme Hareketi (KEA) Koalisyonundan oluşan iktidar 21 Mayıs 2001 tarihinde yapılan seçimlerinden sonra AKEL, DİKO ve K.S EDEK koalisyonuna geçmiştir.  21 Mayıs 2006 tarihinde yapılan seçimlerde üçlü koalisyon iktidarda devam etmiştir. 08 Şubat 2010 tarihinde yaptığı merkez komite toplantısında; K.S. EDEK üyelerinin % 95’inin onayıyla iç politika ve müzakerelerde GKRY Lideri Dimitris HRİSTOFYAS’ın izlediği yol nedeniyle koalisyondan çekilme kararı almıştır. HRİSTOFYAS’ın başkanlığa tekrar aday olması durumunda K.S.EDEK tarafından desteklenmeyeceğinin açıklamıştır. Avrupa Parlamentosunda Sosyalist Grup içerisinde yer almaktadır.

Parti sosyalist görüşe sahip olup özellikle Türk askerinin ve Türkiye kökenlilerin Ada’yı terk etmesini müzakere sürecinin sonucundaki olası birleşme için şart koşan bir siyaset izlemektedir.

“Dönüşümlü başkanlık, yerleşiklerin sayısı ve Kıbrıs Rum tarafının önerilerini” “taviz” olarak nitelendiren ve bu konudaki tezlerini dile getiren Omiru, ayrıca “kendilerinin açık olduğunu, ilkeleri, değerleri, tutarlılığı ve siyasi güvenirliği, koltuğun üstünde tuttuklarını” ifade etmiştir.

 

4- PARTİ ADI: Demokratik Seferberlik Partisi (DİSİ)

KURULUŞ TARİHİ: 04 Temmuz 1976

KURUCUSU: Glafkos KLERİDES

PARTİNİN TARİHÇESİ: DİSİ Polit bürosu, Başkan, Parlamento Başkanı, 12 seçilmiş üye ve partinin eski başkanları Glafkos KLERİDES ve Yannakis MATSİS’ten oluşmaktadır. 1996 seçimlerinde DİSİ, K.S.EDEK, EDİ ve Avrupa Demokratik Yenilenme Hareketi (KEA) Koalisyonundan oluşan iktidara 21 Mayıs 2001 tarihinde yapılan seçimlerinden sonra AKEL, DİKO ve K.S EDEK koalisyonuna geçmiştir.  Siyasi Çağdaşlaşma Hareketi (KPE) ile Demokratik Seferberlik Partisi (DİSİ) 21 Mayıs 2006’da yapılan milletvekilliği seçimlerinde işbirliğine gitmişlerdir. GKRY Meclisi bünyesinde oluşturulan Kıbrıs Dosyası Komitesi tarafından yürütülen araştırmalar sonrasında EOKA-B örgüt üyelerinin DİSİ bünyesinde siyasete devam ettikleri iddia edilmiştir

İDEOLOJİSİ: Sağ (Rum Milliyetçisi)

SAVUNDUĞU TEZLER: Kıbrıs Türk Kurucu Devleti’nin Türkiye, Kıbrıs Rum Kurucu Devleti’nin Yunanistan, federasyonun da AB garantörlüğünde olması, BM’nin mevcut sürecinin  AB, Türkiye, Yunanistan’ın varlığıyla, belirli koşullar altında genişletilmesi, ayrı self-determinasyon hakkından vazgeçilmesi, Türk askeri ve Türkiye kökenlilerin Ada’dan ayrılması, çözümden sonra Birleşik Kıbrıs Cumhuriyetinin Avrupa Savunma ve Güvenlik Yapısına katılmasına izin verecek küçük karma profesyonel askeri gücünün olması, “Barış İçin Ortaklık” programına üye olunması, temel özgürlüklerin güvence altına alınması, Rum tarafının yoğunlaştırılmış müzakerelere devam etmesi, Kıbrıslı Rum göçmenlerin evlerine dönmesi, dönüşümlü başkanlığın kabul edilmesinin büyük bir hata olduğu, Kıbrıs Rum tarafının bütünlüklü bir çözüm önerisi hazırlayıp sunması gerektiği tezlerini savunmaktadır.

 

5- PARTİ ADI: Demokratik Parti (DİKO)

KURULUŞ TARİHİ: 13 Mayıs 1976

KURUCUSU: Spiros KİPRİANU

PARTİNİN TARİHÇESİ: Merkez sağ görüşlü parti, 1976 yılında kurulmuştur. 21 Mayıs 2001 tarihinde yapılan seçimlerden sonra AKEL ve K.S EDEK ile beraber koalisyonu katılmıştır. Avrupa Demokratik Yenileşme Hareketi (KEA) ile DİKO 21 Mayıs 2006’da yapılan milletvekilliği seçimlerinde işbirliğine gitmişlerdir. Demokratik Parti (DİKO)’nin, kendisiyle birleşmek isteyen Demokrasi Hareketi (ADİK) ile birleşmeyi kabul etmediği, Avrupa Demokrasi Hareketi (EURODİ)’nin DİKO ile birleşme istediği, ancak birleşmenin gerçekleşmediği bilinmektedir. 21 Mayıs 2006 tarihinde yapılan seçimlerde AKEL, DİKO ve K.S.EDEK’ ten oluşan üçlü koalisyon iktidarda devam etmiştir.

Avrupa Parlamentosunda Sosyalist Demokratlar İlerici İttifakı Grubu içerisinde yer almaktadır.

GKRY Hükümeti’nin ikinci büyük ortağı durumundaki DİKO Partisi’nde 14-15 Mart 2009 tarihlerinde liderlik kadrolarının seçimine yönelik kurultay yapılmış ve DİKO Başkanlığına tek aday olan Marios KAROYAN seçilmiştir.

İDEOLOJİSİ: Sağ (Yunan Milliyetçisi)

SAVUNDUĞU TEZLER: Kıbrıs Sorununun zirve anlaşmaları çerçevesinde BM garantörlüğü altında federal yönetim şekliyle çözülmesi,  toprağın %75’inin Kıbrıslı Rumlara ait özel mülk olduğu, Kıbrıslı Türklere ait olan KKTC’deki özel mülk toprağının %5 oranında olduğu, Türk tarafının toprak takas edilmesi önerisinin geçersiz olduğu, Birleşik Kıbrıs Cumhuriyeti’nin daimi Başkanının Kıbrıslı Rum olması karşılığında Başkan Yardımcılığına “Türkiyeli yerleşiğin” seçilmesinde sorun olmayacağı,  dönüşümlü başkanlık da dâhil olmak üzere bugüne kadarki tüm önerilerinin yeniden düzenlenmesi gerektiği, Türk askeri ve Türkiye kökenlilerin Ada’dan ayrılması, Kıbrıslı Rum göçmenlerin evlerine dönmesi ve Rum tarafının müzakerelerdeki tutumunu sertleştirmesi tezlerini savunmaktadır.

 

6- PARTİ ADI: Ekologlar ve Çevreciler Hareketi – (KOP)/Kıbrıs Yeşiller Partisi

KURULUŞ TARİHİ: Mart 1996

KURUCUSU: Yorgos PERKİDİS

İDEOLOJİSİ: Sağ

SAVUNDUĞU TEZLER: Ulusal Konsey tarafından belirlenecek kırmızıçizgilerle sonuca ulaşılması, dönüşümlü başkanlık, ağırlıklı oy ve 50 bin yerleşiğin kalması önerilerinin geri çekilmesi veya referanduma götürülmesi tezlerini savunmaktadır. Çözümün yaşayabilirliğinin tesisi için; tek devlet, tek bir uluslararası temsiliyet, tek halk, tek vatandaşlık, tek üniter ekonomi, toplum ve ekosistem, etnik toplumların idari organlarda adil temsiliyeti, Avrupa ilkelerine ve AB güvenlik mekanizmalarına dayalı adalet sistemi önerilerini ana unsur olarak öne çıkarmaktadır. Türk askerinin çözümden önce Ada’dan gitmesi, bütün garantilerin ve İngiliz üslerinin müdahale haklarının kaldırılması, bütün “göçmenlerin geri dönüş hakkının” tesis edilmesi taleplerini dile getirmiştir. PAPADOPULOS’un kendilerine “haysiyet ve Kıbrıs Cumhuriyeti’nin varlığı tehlikeye düştüğü zaman hayır deme” yolunu gösterdiğini, bundan sonra da bu yolu izlemeleri gerektiğini dile getirmişlerdir. Adanın coğrafik bölünmesine ve Kıbrıs halkının etnik ve dini açıdan sınıflandırılmasına, nükleer enerjiye ve silahlanmaya karşıdır.

 

7- PARTİ ADI: Kıbrıs İlerici İşbirliği Hareketi (Kİ.PRO.S)

KURULUŞ TARİHİ: Mart 2011

KURUCUSU: Thekla PETRİDU

PARTİNİN TARİHÇESİ: GKRY’de Thekla PETRİDU önderliğinde Mart 2011 ayında “Kıbrıs İlerici İşbirliği- Kİ.PRO.S” isimli yeni bir siyasi hareket kurulduğu öğrenilmiştir. Kİ.PRO.S’un 2011 seçimlerine katılma başvurusu GKRY Başsavcılığı tarafından kabul edilmiştir.

İDEOLOJİSİ: İnsan haklarını, Kıbrıs Cumhuriyeti’nin ve toplumunun her alandaki değerlerini temsil etme amacı taşıyan çağdaş politik bir hareket olarak kendilerini tanıtmaktadırlar. Çağdaş ve uluslararası bir çevrede, birleşik bir Kıbrıs’ı, barışçıl ve haklı demokrasiyi, tüm ilerici güçleri birleştirmeyi amaçlamaktadırlar.

SAVUNDUĞU TEZLER: Cumhuriyet, yasa önünde eşitlik, bağımsızlık, özgürlük, barış, insan haklarının (iş alanında, sağlık alanında, eğitim alanında, kültürel alanda, din alanında, ulusal kimlik ve adalet alanında) toplumun refahı için temel unsur olduğunu, temsilcilerinin Avrupa Birliği organlarına aktif katılımını, Kıbrıs halkı, Kıbrıslı Rumlar, Kıbrıslı Türkler, Ermeniler ve Maronitlerin özgürce yaşama ve tüm medeni haklardan yararlanma gibi devredilemez haklara sahip olduklarını savunmaktadırlar.

 

8- PARTİ ADI: Birleşik Demokratlar Hareketi (EDİ)

KURULUŞ TARİHİ: 01 Aralık 1996

KURUCUSU: Yorgo VASİLİU

PARTİNİN TARİHÇESİ: DİSİ, K.S.EDEK, EDİ ve Avrupa Demokratik Yenilenme Hareketi (KEA) Koalisyonundan oluşan iktidara 21 Mayıs 2001 tarihinde yapılan seçimlerden sonra AKEL, DİKO ve K.S EDEK koalisyonuna geçmiştir.  Kıbrıs Rum Üniversitesi’nde öğretim görevlisi olan Neşe Yaşın, Birleşik Demokratlar Hareketi’nden (EDİ) 2006 seçimlerinde Güney Lefkoşa adayı olarak yarışmıştır. Liberal bir parti olan Birleşik Demokratlar Hareketi (EDİ) 2006 seçimlerinde milletvekili çıkaramamış ve seçim barajı oy oranını geçemeyerek %1.56 oy almıştır.

İDEOLOJİSİ :Liberal

SAVUNDUĞU TEZLER:   Federasyonu ve BM kararları çerçevesindeki çözümü, çifte lisan politikasının sona ermesi, işgalin kökleşmesine katkıda bulunan bekleme taktiğine son verilmesi, uluslararası girişimlerin olumlu ve inandırıcı görüşler ile karşılanması, GKRY’nin askeri değil siyasi seçeneği tercih etmesi gerektiği ve Yunan Hükümeti’nin Kıbrıs konusunda izlediği stratejiyi desteklemektedir. Kıbrıs’ın yeniden birleşmesiyle Kıbrıs’taki her ailenin yılda 12 bin Euro kazanacağını ve Gayri Safi Milli Hasıla’nın yılda yüzde 3 oranında artacağını, Kıbrıslı Türkler ve Rumların ekonomik perspektifin, yeniden birleşmede olduğuna ilişkin bilgilendirmeleri gerektiğini dile getirmiştir.

 

9- PARTİ ADI: Ulusal Halk Cephesi (ELAM)

KURULUŞ TARİHİ: Kasım 2010

PARTİNİN TARİHÇESİ: Milliyetçi siyasi söylemin taşıyıcısı olmak ve seçimlerde Rum halkından destek almak amacıyla kurulmuştur. Kıbrıs Helenizm’inin korunması için kapıların kapatılmasını savunmaktadırlar

GKRY’deki PKK-Kongra/Gel Bölücü Terör Örgütü yandaşlarına destek vermiştir. Limasol’da bulunan sözde “Kürt mücadeleciler” için faaliyetlerde bulunmuştur. ELAM Merkez Komite üyesi Marinos ARİSTİDU 18 Aralık 2010 tarihinde yaptığı açıklamada; “Kıbrıslı Türkler vatandaşlarımız değil, ama bütünlüğü tam bir Kıbrıs Cumhuriyetinde azınlık olarak bizimle yaşayabilirler” ifadesinde bulunmuştur.

Genç Rum seçmenlerin milliyetçilik duygularına hitap eden eylemlerde bulunan örgütün GKRY kilisesinin desteğinin ardından yaptığı seçimlere katılma başvurusu GKRY Başsavcılığı tarafından kabul edilmiştir.

İDEOLOJİSİ: Aşırı Sağ

SAVUNDUĞU TEZLER: EOKA ülküsü temelinde tüm Kıbrıs’ı anayurtları olarak gören örgüt üyeleri Kıbrıs’ı Yunanistan’a bağlayarak ilhakını sağlamak amacıyla hareket etmektedirler.

 

10- PARTİ ADI: Bağımsız Vatandaşlar Safı Hareketi (ZİGOS)

KURULUŞ TARİHİ: Ocak 2011

PARTİNİN TARİHÇESİ: GKRY’de bulunan İngiliz Okulu (English School)’nun eski öğrencilerinden oluşan bir grubun “Bağımsız Vatandaşlar Safı Hareketi” isimli yeni bir hareket kurdukları öğrenilmiştir.    02 Şubat 2011 tarihinde Ulusal Konsey’in bir çözüm taslağı oluşturmayı başaramaması halinde Kıbrıs sorunu için talep edilecek çözüm şeklinin belirlenmesi için Güney Kıbrıs’ta referandum yapılmasını talep etmiş, Kıbrıs’ın yeniden birleştirilmesi için en iyi çözümün iki bölgeli ve iki toplumlu federasyon olduğunu açıklamışlardır.

Görüldüğü gibi Güney Kıbrıs Rum Siyasetinde boy gösteren sağ-sol-liberal yani çok çeşitli ideolojilerdeki partilerin pek çok ortak noktası bulunmaktadır:

  • Bu partilerin neredeyse tamamı ‘’Rumların Eve Dönmesi’’ söylemiyle Kuzey Kıbrıs bölgesinde ciddi etnik ve siyasi iskân hareketlerini desteklemektedirler.
  • Partilerin tamamı Türk Ordusu’nun çekilmesinden taraftırlar. Bu görüşü savunan bazı Kuzey Kıbrıs Türk kesimi siyasilerinin de dolaylı olarak hangi lobilere hizmet ettikleri anlaşılmaktadır.
  • İki devletli ya da ENOSİS çözüm önerilerinin tamamı adada ki Türk varlığını göçe zorlama, asimile, Türkiye-Kuzey Kıbrıs bağlarını kesmeye yönelik farklı söylemli benzer stratejilerdir.

Türkiye Cumhuriyeti, kuruluşundan itibaren genel olarak bölgesel barış, uluslararası örgütler ve antlaşmalardan taraflık bunların yanı sıra halklara yönelik ayrımcı ve düşmanlık derecesine varan tutumların karşısında olan politik stratejiler doğrultusunda dış politika geleneği oluşturmuştur. Değer odaklı yaklaşım, kurumsal çıkar kavramı ile çelişmemektedir. Bu sebeple Türkiye’de, Kuzey Kıbrıs siyaseti ile ilişkilerini bölgede Türklerin menfaatlerinin korunması noktasına endekslemelidir.

Güney Kıbrıs Rum kesiminde ki hemen her siyasi parti ve grubun Rum-AB milliyetçiliği doğrultusunda hareket ettiği yeniden hatırlandığında, Kuzey Kıbrıs bölgesinde de Türklerin ve Türkiye’nin egemenlik haklarına aykırı tutum ve açıklamalar artık ‘’demokratik özgürlük’’ olarak kabul edilmemeli ve Kuzey Kıbrıs’ın Türkiye ile iş birliğinden taraf siyasi aktörleri ve kuruluşları Türkiye tarafından aleni olarak desteklenmelidir. Türkiye bu amaçla Kuzey Kıbrıs bölgesinde her türlü tedbiri almalıdır.

 

Onur DİKMECİ
Yazarın diğer yazıları için tıklayınız

Onur Dikmeci Hakkında

Onur DİKMECİ: (İstanbul) 1987 İstanbul doğumludur. Haliç Üniversitesi İşletme Lisans bölümünden mezun olduktan sonra Harp Akademileri Stratejik Araştırmalar Enstitüsü Uluslararası İlişkiler Anabilim Dalı Yüksek Lisans programına devam etmiştir. Güvenlik, istihbarat, NATO gibi konularda çeşitli eğitim programlarına katılmış ve bu alanlarda “Beyaz Kitap” ve “Devlet Aklı” adlarıyla 2 adet kitap yayımlamıştır. Türkiye’nin ilk özel istihbarat platformu Türkiye Algı Merkezi’nin (turkiyealgimerkezi.org) kurucusu ve direktörüdür. Bireysel ve kurumsal danışmanlık görevini sürdürmektedir.

Yorum Ekleyebilirsiniz


%d blogcu bunu beğendi: