Twitter Facebook Linkedin Youtube
SIRBİSTAN–KOSOVA GERİLİMİNDEN TÜRKİYE İÇİN TİCARİ VE DİPLOMATİK FIRSATLAR

SIRBİSTAN–KOSOVA GERİLİMİNDEN TÜRKİYE İÇİN TİCARİ VE DİPLOMATİK FIRSATLAR

14 Aralık, 2018 , , 3607

Kosova’nın 2008 yılında Sırbistan’dan tek taraflı bağımsızlığını ilan etmesinden günümüze iki ülke arasında gerilim sürekli olarak inişli çıkışlı bir biçimde devam etmiştir. Sırbistan’ın Kosova’ya resmi tanınma statüsü vermemesi, diğer ülkeler nezdinde tanınma verilmesini diplomasisi ile engelleme çalışmaları ve halihazırda tanımış olan ülkelerin tanımalarını yine diplomatik yollarla geri çektirmesi[1] gerilimi sürekli tazelemiştir.

Kosova Hükümeti, Sırbistan ve Bosna – Hersek’in Kosova’ya yönelik olumsuz tutumlarını gerekçe göstererek 6 Kasım 2018 tarihinde bu iki ülkeden yaptıkları ithalata %10 ek gümrük vergisi getirdiklerini açıklamıştı.[2]

20 Kasım 2018 tarihinde Kosova, Dubai’de INTERPOL teşkilatına üyeliğinin görüşüldüğü genel kurul toplantısı sonucunda teşkilata alınmayınca, bu durumu Sırbistan’ın diplomatik lobiciliğine mâl ederek hemen ertesi gün 6 Kasım tarihinde yaptığı %10’luk vergi artışı kararını %100 oranına çıkarmıştır.[3] Kosova’nın bu vergi artışı kararı, çeşitli uluslararası odaklardan tepki ve eleştiri alsa da[4] Başbakan Ramush Haradinaj 22 Kasım’da meclisteki bir oturumda vergi kararının geri çekilmesinin ancak ve ancak Sırp ülkesinin Bağımsız Kosova’yı tanıması durumunda mümkün olduğunu dile getirmiştir.[5] Aynı gün Kosova’da halk, Sırbistan menşeli ürünleri meydanlarda yakmaya başlamış ve bu protestolarla hükümete olan desteklerini göstermişlerdir.[6]

Diğer yandan Kosova’nın kuzeyinde yaşayan Kosova Sırpları, vergi artışı kararına tepki olarak sokaklara çıkmış ve sloganlar atarak eylem yapmışlardır.[7] Sırbistan Cumhurbaşkanı Aleksandar Vucic ise ertesi gün yaptığı açıklamada Kosova’yı yeni vergi oranına rağmen tanımayacaklarını açıklamış ve ülkesinin misilleme yapmayacağını belirtmiştir.[8]

Daha sonradan Kosova Üreticiler Kulübü İcra Müdürü Astrit Panxha, Sırbistan ve Bosna’dan alınan hammaddenin değiştirilmesi için üreticilerin çoğunun başka ülkelerde tedarikçi bulma çalışmalarını sürdürdüğünü belirtti. Kosovalı işletmeler, daha önce Sırbistan’dan ithal edilen nihai ürün ve hammaddelerin sağlanması için Makedonya, Arnavutluk, Yunanistan, Hırvatistan, Türkiye ve İtalya gibi ülkeler alternatif olarak görüyorlar.[9]

İki ülke arasında AB çatısı altında yürütülen normalleşme görüşmeleri, Sırp tarafının beyanına göre vergi artışı kararı geri çekilene kadar devam edemeyecektir. Görüşmelerin devam ettirilmemesi durumunda herhangi olası bir anlaşmaya da varılamayacak, dolayısıyla Sırbistan’ın Kosova’yı tanıma ihtimali de felç edilmiş olacaktır. Kosova, Sırbistan tarafından tanınmadıkça vergi artışı kararını da geri çekmeyecektir. Sırbistan bir önceki ticari anlaşmazlığın 58 gün sürmüş olmasından ötürü bu durumun uzun sürmeyeceğine inansa da, şartların aynı olmadığı göz önünde bulundurulursa Kosova Hükümetinin bu konuda kararlılığını devam ettireceği söylenebilir. Başbakan Haradinaj’ın vergi dışında alınabilecek başka ve daha ağır önlem politikaları da olduğunu ve bunların yürürlüğe yakın zamanda koyulacağını belirtmesi[10] bu görüşü destekler niteliktedir.

Şu anda iki ülke arasında bir çıkmaz oluşmuş ve ülkemiz için hem ticari hem de diplomatik alanda yeni bir fırsat ve hareket alanı doğmuştur. Türkiye Cumhuriyeti Priştine Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliğinin 2017 yılına ait yayımladığı Kosova’nın genel ekonomik durumu verilerinden aldığımız bilgiler[11] şu şekildedir:

Tablo 1: Kosova’nın Ülke Kimliği[KAYNAK: T.C. Priştine Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği, Kosova’nın Genel Ekonomik Durumu ve Türkiye ile Ekonomik ve Ticari İlişkileri (2017 Yılı), Mart 2018, Priştine / Kosova]

Kosova’ya ait genel bilgileri içeren tablodan yola çıkarak Arnavut bir çoğunluğun olduğunu, fakat aynı zamanda çok uluslu bir ülke olduğunu da söylemek mümkündür. 2 milyona yakın nüfusuyla Balkanlar’ın stratejik bir noktasında yer alan Kosova’da, yukarıda bahsi geçen siyasi gerilim sonucu ortaya çıkan ekonomik türbülanstan sonra ülke medyasında da yer alan[12] geçen yılın aynı dönemine göre yabancı yatırımlarda yaşanan %43 oranında düşüş, ekonomik bir boşluk oluştuğunun en somut kanıtıdır.

Söz konusu boşluktan sonra ortaya çıkan yatırım ihtiyacına Türk işadamları tarafından yapılacak girişimler, Kosova–Türkiye ticari ve diplomatik ilişkileri açısından oldukça önem arz etmektedir. Yapılacak yatırımlar, Kosova için gerek istihdamın, gerek ülke içi refahın artması, gerekse de sermaye akışının sağlanması açısından mühimdir. Öyle ki Kosova İstatistik Veri Ajansı’na göre anlaşmazlıktan önceki dönemde Sırbistan’dan ithalat rekoru kırılarak 449 milyon Euro’ya ulaşılmıştır.[13] Buradan Sırbistan-Kosova ticari ilişkilerine bakıldığında yatırımın gerekliliği bir kez daha gözler önüne serilmektedir. Bu durum, aslında kriz sonrasında Türk işadamları için ciddi bir pazar fırsatı sunmaktadır. Türk iş adamları açısından pazar niteliği taşıyan Kosova’nın ithalat kalemlerinin değerlendirilmesi, yapılacak yatırımların hangi doğrultuda olması gerektiği açısından önemli veriler sağlayacaktır.

Tablo 2: Kosova Başlıca Madde Grupları İle İthalatKaynak: [T.C. Priştine Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği, Kosova’nın Genel Ekonomik Durumu ve Türkiye ile Ekonomik ve Ticari İlişkileri (2017 Yılı), Mart 2018, Priştine / Kosova]

Bu istatistiklere bakıldığında, verilen ithalat kalemleri içerisinden Sırbistan’dan alınan ithalat kalemleri çıkarıldığında ortaya çıkacak boşluk, aslında yatırım gerektiren ve Türk iş adamlarının faaliyet göstermeleri gereken, Kosova’nın da ihtiyacı olan mal, hizmet ve sermaye yatırımlarının gerçekleşmesi gereken alanları bizlere göstermektedir.

Kosova’nın Sırbistan’dan ithal ettiği ürünler içerisinde en büyük hacme sahip olanların gıda ve inşaat malzemesi olduğunu görmekteyiz.[14] Bu ürünlerin temini konusunda hepimizin de bildiği gibi Türkiye söz sahibi olabilecek ülkeler arasındadır. Dolayısıyla gerek Kosova-Türkiye ilişkileri, gerekse de cari açığın azaltılmasına yardımcı olması açısından Türkiye için Kosova’ya yapılacak yatırım ve ihracat oldukça önemlidir.

Üzerinde durmuş olduğumuz ticari yatırım sahaları dışında bir başka önemli yatırım sahası da kanaatimizce turizmdir. Kosova’nın turistik ziyaretçi bilançosu, aşağıdaki tabloda yer almaktadır.

Tablo 3: Kosova’nın 2008-2017 yılları arası turistik ziyaretçi verileri[Kaynak: T.C. Priştine Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği, Kosova’nın Genel Ekonomik Durumu ve Türkiye ile Ekonomik ve Ticari İlişkileri (2017 Yılı), Mart 2018, Priştine / Kosova]

Kış turizmi için büyük bir öneme sahip olan Kosova’nın dağlık ve güney kısımlarındaki Brezovica Sharr Dağı’nda yer alan bir kayak merkezi bulunmaktadır. Bu bölgede 680 oda, iki lokanta ve saatte 10.000 kayakçı taşıma potansiyeli olan telesiyej ile üç adet otel bulunmaktadır. Ayrıca büyük ölçüde el değmemiş, 22.000 hektar büyüklüğünde, Makedonya ve Arnavutluk sınırında kayak, eko-turizm, yamaç paraşütü, dağ bisikleti, kaya tırmanışı gibi sporlara müsait, önemli gelirler getirebilecek bir turizm potansiyeline sahip bölge de bulunmaktadır.[15]

Böylesine turizm fırsatları barındıran Kosova, bu fırsatları karşılayabilecek yeterli sayıda tesis ve otele sahip değildir. Bu durum da Türk işadamları için ciddi yatırım sahaları ortaya çıkarmaktadır. Buraya yapılacak kalite indeksli oteller, Kosova açısından turistler için ortalama geçirilen gece süresinin arttırılmasında önemli fırsatları beraberinde getirecektir.

Tablo 3’te görüldüğü üzere yıllar ilerledikçe Kosova’ya gelen ziyaretçi sayısı artmıştır. Bölgede çıtayı yükseltme kapasitesine sahip olası bir yatırım, bu artışa ivme kazandıracak ve uzun vadede kârlı bir yatırım olarak karşımıza çıkacaktır.

Kosova’nın bu ekonomik atmosferden en büyük zararı, gıda sektöründen alması olasıdır. Zira Sırbistan’dan ithalat kaleminde önemli bir yere sahip olan gıda ithalatı, ticaretin durma noktasına geldiği şu zamanlarda ülkede acil bir ihtiyaç olarak karşımıza çıkacaktır. Ülkedeki Sırp milletvekillerinin “Bu karar kısa süre içinde geri alınmazsa büyük sorunlar yaşanacaktır, yalnızca temsil ettiğimiz Sırp halkı için değil, tüm Kosovalılar için. Zira süt, su ve gıda kıtlığı olacaktır.” açıklaması, durumu yeterince açıklar niteliktedir.

Bu bağlamda ülkemizin ticari ve diplomatik çıkarları göz önünde bulundurulduğunda kaybedilecek vakit olmadığı, doğan bu fırsatın kaçırılmadan acilen değerlendirilmesi gerektiği aşikârdır. Yapılacak bir ekonomik çıkarma sayesinde bölge ülkeleriyle ilişkilerimiz güçlendirilebilecek ve diplomatik nüfuzumuz artırılabilecektir. Böyle bir fırsatın her zaman gelmeyeceği gayet bariz olduğundan, boşa harcanacak tek bir gün dahi olmamalıdır.

 

Taha Mustafa UĞUR ve Üftade Yavuz ÇELİK
_____________________________________________
Dipnotlar

[1] https://sputniknews.com/europe/201811041069500579-kosovo-recognition-grenada/

Erişim: 02/12/2018 22:41

[2] http://www.balkaninsight.com/en/article/kosovo-imposes-customs-tariffs-for-serbia-and-bosnia-and-herzegovina-11-06-2018 Erişim: 02/12/2018 22:51

[3] https://www.bbc.com/news/world-europe-46287975 Erişim: 02/12/2018 23:06

[4] Kosova Hükümeti vergi artışı kararı sonrası Avrupa Birliği bünyesindeki birden fazla kurumdan, Rusya’dan, Almanya’dan, Sırbistan’dan, Bosna Hersek’ten, kendi Sırp kökenli halkından, ABD’den, yakın ilişkileri bulunan Arnavutluk’tan, CEFTA Anlaşmasına taraf ülkelerden, Avusturya’dan ve daha birçok noktadan eleştiri alsa da kararın geri alınması için yapılan tüm çağrıları reddetmiş ve kararının arkasında durmuştur.

[5] https://vijesti.ba/clanak/428920/haradinaj-porezi-dok-srbija-ne-prizna-kosovo/ Erişim: 02/12/2018 23:40

[6] https://www.oslobodjenje.ba/vijesti/region/video-kosovari-spaljivali-srbijanske-proizvode-i-snimke-postavljali-po-drustvenim-mrezama-411240/ Erişim: 02/12/2018 23:44

[7] https://www.oslobodjenje.ba/vijesti/region/protesti-srba-i-blokade-zbog-mjera-pristine-eu-otvori-oci-ne-izgladnjujte-nasu-djecu-imamo-pravo-na-hljeb-nemamo-lijekove-411615 Erişim: 02/12/2018 23:50

[8] https://sputniknews.com/europe/201811231070055956-serbia-kosovo-recognition-tariff-hike/

Erişim: 02/12/2018 23:42

[9] http://www.kosovahaber.net/?page=2,12,48938/ Erişim: 12/12/2018 00:39

[10] http://www.kosovahaber.net/?page=2,9,48998/ Erişim: 12/12/2018 00:43

[11]  T.C. Priştine Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği, Kosova’nın Genel Ekonomik Durumu ve Türkiye ile Ekonomik ve Ticari İlişkileri (2017 Yılı), Mart 2018, Priştine / Kosova

[12] http://www.kosovahaber.net/?page=2,10,48838  Erişim: 02/12/2018 23:14

[13] http://www.kosovahaber.net/?page=2,10,48499  Erişim: 02/12/2018 23:34

[14]http://www.kosovahaber.net/?page=2,10,48499 Erişim: 03/12/2018 00:20

[15] T.C. Priştine Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği, Kosova’nın Genel Ekonomik Durumu ve Türkiye ile Ekonomik ve Ticari İlişkileri (2017 Yılı), Mart 2018, Priştine / Kosova s. 27-28

 

sahipkiran Hakkında

Sahipkıran; 1 Aralık 2012 tarihinde kurulmuş, Ankara merkezli bir Stratejik Araştırmalar Merkezidir. Merkezimiz; a) Türkiye Cumhuriyeti’nin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğünü savunan; ülkemizin her alanda daha ileri gitmesi ve milletimizin daha müreffeh bir hayata kavuşması için elinden geldiği ölçüde katkı sağlamak isteyen her görüş ve inanıştan insanı bir araya getirmek, b) Ülke sorunları, yerel sorunlar ve yurtdışında yaşayan vatandaşlarımızın sorunlarına yönelik araştırma ve incelemeler yaparak, bu sorunlara çözüm önerileri üretmek, bu önerileri yayınlamak, c) Tespit edilen sorunların çözümüne yönelik ulusal veya uluslararası projeler yürütmek veya yürütülen projelere katılmak, ç) Tespit edilen sorunlar ve çözüm önerilerimize ilişkin seminer ve konferanslar düzenleyerek, vatandaşlarımızı bilinçlendirmek, amacıyla kurulmuştur.

Yorum Ekleyebilirsiniz


%d blogcu bunu beğendi: