Rasim BOZBUĞA

Afrin operasyonu ile birlikte Afrin Alevilerinin yavaş yavaş gündeme girdiği görülmektedir. Afrin Alevileri, Anadolu Alevilerinin devamı olarak varlığını sürdüren gruplardan biri olarak dikkat çekmektedir. Irak’ta zamanında çok büyük nüfusa sahip olmalarına rağmen Alevi nüfusun tamamına yakının Şiileşerek yok olmasına karşın Afrin Alevileri, Bulgaristan Alevileri gibi varlığını sürdüren Türkiye dışı iki Alevi topluluğu olarak öne çıkmaktadır.

Afrin’de Alevi nüfus, ilçenin Mahabatlı nahiyesinin merkezi olan Maabatlı / Maabat / Mabata / Muhabbet / Muhabbetli (Muhabet-Alevi Dede tarafından söylenen isim) kasabasında yaşamaktadırlar.[1] Maabatlı kasabası 2004 sayımına göre 1.941 nüfusa sahip bir yerleşim yeridir. Kasabanın günümüzde de çok büyük nüfus barındırmadığı, bir kısmının PYD’nin politikaları (zorunlu askerlik gibi) ve başta ekonomi olmak üzere diğer sebeplerle kasabayı terk ettiği belirtilmektedir. Ayrıca, kasabanın hepsi Alevi olmayıp yarısı Sünnidir.

Ayrıca kasabanın nüfusu küçük olsa da Afrin’deki Alevi nüfus başta Halep olmak üzere Suriye’nin farklı vilayetlerine de göçtüğü, bir kısmının da kasabaya çatışmalar nedeniyle geri döndüğü konuştuğumuz Afrinliler tarafından dile getirilmiştir. Suriye’deki Kürt Alevi nüfusunun toplam 5-6 bin civarı olduğu da belirtilmiştir.

Kasabadaki Aleviler, köken olarak Malatya, Maraş, Elbistan civarından geldiklerini belirtmektedir. Afrin’deki Alevi nüfusun tek bir noktadan değil yukarda sayılan bölgelerdeki farklı yörelerden Afrin’e geldiği Afrinlilerin anlatımlarından çıkmaktadır. Alevilerin bölgeye çoğunluğu “İzzeddinli” aşiretinden olan grupların yerleşik hayata geçtiği 1850’lerden sonraki dönemde yerleştiği değerlendirilmektedir. Ayrıca, Afrin’de köken olarak Dersim/Tunceli bölgesinden gelen Alevi nüfus bulunmamaktadır.

Kasabadaki Alevi nüfus 40 yıldır cem yapmadıklarını Aleviliklerini gizlediklerini söylemektedirler. Afrin Alevileri inanç olarak Anadolu Alevileri gibidir.  Kasabada Alevi Sünni evlilikleri konusunda çekincelerin olduğu ifade edilmektedir.[2] Uzun yıllar bölgeye Dedenin gelmemesi nedeniyle bölgede Alevilik büyük bir gerileme içine girdiği bir miktar Sünnileşme, bir miktar da Şiileşme etkisi içinde olduğu belirtilmektedir.

Afrin Alevileri (en azından bir kısmı) Hızır Uryan Ocağına bağlıdır.[3] Hızır Üryan Ocağı Adıyaman/Çelikhan Bulam/Pınarbaşı beldesi kökenli olup Ocağın piri Büyükşahin ailesidir. Bulam’da bulunan aşiret temel olarak Xısor ( Xıdsor) aşiretinden olduğu ifade edilmektedir. Pir Ali Büyükşahin dedesinin ve babasının Afrin’e gittiğini, orada talipleri olduğunu, kendisinin iki defa Afrin’e gittiğini, halkın Aleviliğe ilgisinin büyük olduğunu, Afrin’de Cem yaptırdığını ifade etmektedir.[4] Son 5-6 yıldır savaş nedeniyle gidemediğini söylemektedir. Bununla birlikte Alevi dedesinin oldukça eski tarihte gittiği yada gittiğinde oldukça sınırlı bir grupla iletişim kurduğu Afrin’li Alevilerin sözlerinden anlaşılmaktadır.

Kasabada Aleviler Berberoj diğeri de Yağmur Dede adında iki ziyaretleri bulunmaktadır. Yağmur Dede’ye (Yağmur Dede Makamı) her cuma gidip lokma dağıtanlar olup yağmur yağması için niyaz verildiği, Yağmur yağması için dua edildiği yerel halk tarafından ifade edilmektedir.[5] Yağmur dede makamı Mabata İlçesi’ndeki Hebeş bölgesinin 1 km güneyine düşmektedir.[6]

Kasaba’da her ne kadar Hızır Üryan ocağı talipleri de olsa “Yağmur Dede” ocağına bağlı olanların da bulunduğuna ilişkin işaretler mevcuttur. Afrin Mabeta Alevi Meclisi Başkanın isminin “Yağmur Dedeyi Piri Pir Comert (Comert Sıto)” olarak ifade edilmesi yörede Yağmur Dede ocağına bağlı taliplerin de olabileceğini düşündürtmektedir.[7] Türkiye’de ve Balkanlardaki birçok yerde çoğunluğu Alevi yerleşimlerinde olmak üzere Yağmur Dede Türbesi veya makamı (Kırıkkale, İzmir, Bulgaristan ve Tokat gibi) bulunmaktadır. Ayrıca Yağmur Dede ocağına da bağlı olan Alevi nüfusun da Antalya’nın Alevi köyleri gibi farklı yörelerde yaşadığı görülmektedir.[8]

Afrin’deki Alevi nüfusun eski tarihlerde daha fazla olduğu, bir kısmının Sünnileştiği bölgedeki Aleviler tarafından dile getirilmektedir. Bu iddiayı teyit edebilecek kaynak tespit edilememiş olsa da bölgedeki yer adları bu duruma ilişkin işaretler taşımaktadır. Afrin’de yer alan “Kızılbaş” (Suriye rejimi tarafından Ras El Ahmer olarak değiştirilmiştir.) köyünün adı bu kapsamda değerlendirilebilecek en önemli yerleşim yeridir.

PYD’nin Afrin’deki Alevi toplumunu kazanmak için gayret gösterdiği görülmektedir. Bu kapsamda PYD tarafından Maabatlı nahiyesinde Alevi Merkezi açılmıştır. Sönmeye yüz tutmuş Alevilik Maabatlı’da tekrar uyandırılmaya çalışıldığı Merkezin açılış toplantısında konuşmacılar tarafından ifade edilmektedir.[9] PYD tarafından oluşturulan Afrin kantonu Başkanı Hêvî İbrahim Mustefa Alevi kökenlidir.[10]

Rasim BOZBUĞA

Yazarın diğer yazıları için tıklayınız.

_____________________
DİPNOTLAR

[1] Pir Ali Buyuksahin: Afrin’deki Aleviler ile geleneklerimiz, orf ve adetlerimiz ayni, https://www.youtube.com/watch?v=TepMtA8Yfdk, erişim 25 Şubat 2018.

[2] Afrin’de yasayan Makbule Ala anılarında kalan Aleviligi PİRHA’ya anlati, https://www.youtube.com/watch?v=14UaEOlKwms&t=9s, erişim 25 Şubat 2018.

[3] AFRİN / SURİYE ÜRYAN HIZIR OCAĞI TALİPLERİ http://www.uryanhizir.com/?pnum=47&pt=AFR%C4%B0N+%2F+SUR%C4%B0YE+%C3%9CRYAN+HIZIR+TAL%C4%B0PLER%C4%B0 erişim 1 Mart 2018

[4] Pir Ali Buyuksahin: Afrin’deki Aleviler ile geleneklerimiz, orf ve adetlerimiz ayni, https://www.youtube.com/watch?v=TepMtA8Yfdk, erişim 25 Şubat 2018.

[5] Afrin Mabeta’da Yagmur Dede Turbesi’ne Alevilerin ilgisi yoğun, https://www.youtube.com/watch?v=gKXMHsXZ0Xs, https://www.pirha.net/afrinin-mabetada-yagmur-dede-turbesine-alevilerin-ilgisi-yogun-74352.html/, erişim 25 Şubat 2018.

[6] https://demokrasi44.com/2017/10/02/efrinde-asure-etkinligi-duzenlendi/

[7] Mabeta’daki Aleviler: Yolumuzu bırakmıyoruz, https://www.pirha.net/mabetadaki-aleviler-yolumuzu-birakmiyoruz-105865.html/, Erişim 1 Mart 2018

[8] 28 MAYIS KAFi BABA GEZİSİ, http://www.aleviderneklerifederasyonu.org/duyurular.asp?id=37, erişim 1 Mart 2018.

[9]Afrinli Aleviler: Artık Aleviliğimizi gizlemiyoruz  http://avrupaforum.org/afrinli-aleviler-artik-aleviligimizi-gizlemiyoruz/, erişim 1 Mart 2018

[10] Çiviroğlu Mutlu, Interview Head of Afrin Canton: ‘We Exist and We Are Here’ http://www.rudaw.net/english/interview/02022014, erişim 7 Mart 2018

“TÜRKİYE’DE ALEVİ NÜFUSU” Okumak için tıklayınız.

• Yazar Hakkında
• Son Yazılar

Rasim Bozbuğa Hakkında

• AFRİN ALEVİLERİ - 7 Mart 2018
• TARİHİMİZDE YAŞANAN ETNİK SORUNLAR VE AÇILIM POLİTİKALARI - 12 Ocak 2017
• AÇILIM SONRASINDA DOĞU VE GÜNEYDOĞU’DA AK PARTİ VE HDP ÇİZGİSİ OYLARININ ANALİZİ - 8 Eylül 2015
• KURDISH POPULATION IN SYRIA - 5 Ağustos 2014
• KÜRT SİYASİ HAREKETİ, HDP İLE NEYİ HEDEFLİYOR? - 24 Mart 2014
• TÜRKİYE’DE ALEVİ VE CAFERİ NÜFUSU - 19 Ağustos 2013
• TÜRKİYE’NİN BİR RENGİ: ZAZALAR - 25 Şubat 2013