Twitter Facebook Linkedin Youtube

KAZAKİSTAN, İSLAM DÜNYASINI BİLİM VE TEKNOLOJİ ÜRETMEYE ÇAĞIRDI

Cesurhan TAŞ

İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT), 10-11 Eylül 2017 tarihlerinde Kazakistan’ın başkenti Astana’da bilim ve teknoloji üzerine bir zirve toplantısı gerçekleştirdi. İslam Dünyasının bilim ve teknoloji alanındaki geri kalmışlığının büyük bir sorun olduğunu gözlemleyen Türk Dünyasının bilge lideri ve aksakalı Nursultan NAZARBAYEV, İslam İşbirliği Teşkilatı’nın bilim ve teknoloji üzerine bir zirve toplantısı gerçekleştirerek, bu alanda bir yol haritası belirlemesini, hedef ve stratejiler ortaya koyması gerektiği düşüncesini 2016 yılında İstanbul’da dile getirmişti. Bu bağlamda, Nursultan NAZARBAYEV’in çağrısı ile İslam İşbirliği Teşkilatı, tarihinde ilk defa, bilim ve teknoloji üzerine bir zirve toplantısı gerçekleştirdi. İslam Dünyası için de bir ilk olan bu zirve, dünyanın en geri kalmış toplumları durumundaki Müslümanlar için bir kurtuluş ve çıkış noktası olabilir. Bütün Müslümanlar için bir kurtuluş reçetesi hazırlanması adına Türk Dünyasının bilge lideri, Kazakistan Devlet Başkanı Nursultan NAZARBAYEV’in bu girişimi, her türlü takdire şayan olmanın yanında özel olarak da incelenmesi ve içselleştirilmesi gereken bir durumdur.

Bilim ve teknoloji; yoksulluğun azaltılması, sağlık, çevrenin korunması, gıda, su ve enerji güvenliğinin sağlanması gibi günümüzde ve gelecek yıllardaki gelişmelerde esas belirleyici faktörler olacaktır. İnnovatif düşünme ve eleştirel yaklaşım, bilim ve teknolojinin gelişmesini sağlayan itici güçlerdir. İslami toplumlarda ise eleştirel ve innovatif düşünmenin öneminin kavranamadığı hatta bu itici güçlerin İslam dinine mugayir olduğu iddiası ile dışlandığı gözlenmektedir.

İİT’nin Astana Bilim ve Teknoloji Zirvesi sonrasında liderler tarafından “İİT Bilim, Teknoloji, Yenilikçilik 2026 Gündem” adlı bir belge kabul edilerek üye ülkelere ve İslam toplumlarına bir vizyon saptanmış, hedef ve öncelikler ortaya konmuştur. İslam toplumlarının geri kalmışlığına yol açan bilimsizlik ve üretimsizlik sorununu gidermek üzere bir yol haritası çizilmiştir. Bu belgeye göre temel öncelikler şu şekildedir:

Öncelik 1: Düşünen Beyinleri Beslemek: Bilim ve Yenilikçilik Kültürü İnşa Etmek

Son yıllardaki önemli gelişmelere rağmen, İslam Dünyasında gerçek bir bilim ve yenilikçilik kültürünün yokluğu göze çarpmaktadır. Dolayısıyla, müslüman ülkelerde gerçek bir bilimsel ortam oluşturmak ve bir eko-sistem kurmak için ciddi bir paradigma değişikliği gerekmektedir.

Öncelik 2: İnsanları İstihdam Edilebilir Kılmak: Eğitim ve Beceriler

Her bir İİT üyesi devlet, mesleki eğitim alanındaki kamu yatırımlarını arttırmalıdır. Cinsiyete bakılmaksızın bütün bireyler evrensel ve eşitlikçi bir şekilde eğitilmeli, belirli bir meslek edindikten sonra bu bireyler büyük üretici firmalarda istihdam edilmelidir.

Öncelik 3: Su, Gıda ve Çevre Güvenliği

Yeni teknolojiler ve tarım metodolojilerinin kullanılması yoluyla su kullanımında verimlilik arttırılmalı ve çölleşme ile mücadele edilmelidir. Kentsel atık suyun maksimum düzeyde geri kazanılmasını sağlanmalıdır. Üye devletlerde araştırma merkezleri ve Ulusal Gen Bankası kurulmasının teşvik edilmeli, geleneksel gıda ve ürünlerinin “coğrafi” menşeinin korunması için üye devletlerde yasal ve diğer önlemlerin alınmalıdır. Dünyadaki belirli vaka incelemelerine ve en iyi uygulamalara dayanan, modern ve yerli teknolojinin paylaşılması ve benimsenmesi yoluyla çiftlik verimliliği arttırılmalı, İslami Gıda Güvenliği Örgütü (IOFS) ve İslam Ülkeleri Standartları ve Metroloji Enstitüsü (SMIIC) ve ulusal yasalarla tüm gıda zincirinin emniyet ve güvenliğinin, hijyenik, besleyici ve organoleptik niteliklerin doğrulanması yoluyla araziden fabrikaya ve masaya getirilmesi için Ulusal Gıda Güvenliği Otoritelerinin yeniden düzenlenmesi gerekmektedir.

Öncelik 4: Tüm Vatandaşlar için Sağlıklı Yaşam Koşulları Sağlanması

Halk sağlığı sistemlerinin geliştirilmesi, tüm medika, paramedikal ve teknisyenlerin eğitiminin en iyi uluslararası uygulamalara uygun olarak geliştirilmesi, herkes için güvenli, etkili, kaliteli ve uygun fiyatlı temel ilaç ve aşılara güvenilir erişim sağlanması gerekmektedir. Antimikrobik MDR (çoklu ilaç direnci) meydan okumasına karşı halk sağlığı önceliği olarak ilaçların rasyonel kullanımı teşvik edilmeli, erken hastalık prognozuna ve salgın olguların tutulmasına izin veren hızlı ve ucuz teşhis sistemleri uygulanmalıdır. Sağlık harcamalarını azaltmada yardımcı olacak kronik hastalıkları önlemek için sağlıklı yaşam biçiminin, alternatif sağlık / ilaçlarda işbirliğinin, tele-ilaçlar; epidemiyolojik araştırmalar ve AR-GE ile sağlık hizmetlerinin teşvik edilmesi önerilmektedir.

Öncelik 5: Yüksek Öğretim ve Araştırma Kalitesinin Arttırılması

Bilimsel AR-GE’ye ilişkin olarak ayrılan bütçelerin iki katına çıkartılması, önümüzdeki on yılda üye devletlerin küresel bilimsel çıktılarındaki (yayınlar ve patentler) payının % 100 oranında arttırılması, milyon kişi başına AR-GE çalışan sayısını ikiye katlanması, İİT üye devletlerindeki önde gelen üniversitelere bağlı teknoparkların cesaretlendirilmesi, 2025’e kadar son uluslararası sıralamaya göre en iyi 500 üniversite arasında en az 50 islam ülkesi üniversitesinin girmesinin sağlanması, temel bilimlerin desteklenmesi, etik ve sosyal sorumluluğun geliştirilmesi, bilgi, deneyim, iyi uygulama örneklerinin paylaşımı için İİT ve önde gelen dünya üniversiteleri ile ağ oluşturmalarının teşvik edilmesi, gelişmiş ülkelerdeki pek çok üniversitede olduğu gibi, geleneksel vakıf finansmanına yönelinmesi önerilmektedir.

Öncelik 6: Temel Bilimlerin Geliştirilmesi

Fizik, kimya, biyoloji ve matematiğin her düzeyde sağlam bir şekilde öğretilmesi, fizik merkezlerine yatırım yapılması, okullar ve üniversiteler için modern öğretim ekipman ve yardımcılarının tasarımını ve geliştirilmesinin teşvik edilmesi, genomik ve proteomik araştırmalar, doğuştan kusurlar için rejeneratif tıp, hastalık, travma ve yaşlanma ve tıbbi bitki yetiştiriciliği alanlarındaki araştırmaların genişletilmesi, endüstriyel yüksek katma değerli kimyasallar, katalizörler, polimerler, kompozit / kompozit olmayan malzemeler, nano-materyal araştırmaları için akademi ve endüstriye yardımcı olunması, tüm üye devletlerden araştırmacılar tarafından paylaşılmak üzere üye devletlerde bölgesel yüksek performans hesaplama merkezleri (HPCC) kullanılması, elektrikli ve mekanik sistemlerin tasarımında araştırmaların teşvik edilmesi önerilmektedir.

Öncelik 7: Dijital Ekonomide Büyük Verileri Güvenli Bir Biçimde Yönetme

Bilgi ve iletişim teknolojisi, doğrudan katma değer sağlayabileceği pek çok sektörde güçlü bir ayak izi olan sosyo-ekonomik kalkınma için önemli bir katalizör ve etkinleştiricidir. BİT, 21. yüzyıl dijital ekonomisindeki bilim ile toplum arasındaki ortaya çıkan ilişkide benzersiz bir faktördür ve burada önemli kararlar almak veya uygulamak için fiziksel yakınlık gerekli değildir. Bu durum, gelişmekte olan ülkelerde düşük maliyetli çözümleri kolaylaştırabilen uluslararası becerilerin kesintisiz eşleştirilmesini gerektirir. Bununla birlikte, daha geniş bant genişliği, ucuz depolama ve dijital medya araçlarına, internete ve sosyal ağa ve kişisel yönetim sistemine kolay erişimi ortaya çıkarmıştır.

Daha hızlı ve doğru karar vermek için e-devlete daha hızlı geçiş yapılması, İİT üye devletlerdeki antik el yazmaları ve tarihi eserler hakkında bilgi toplamak için ek kütüphane kurulması, teknolojinin gelişimi ve tıp alanındaki gelişmelerden kaynaklanan etik ve yasal konuların periyodik olarak incelenmesine yönelik bir danışma mekanizması oluşturulması önerilmektedir.

Öncelik 8: Enerji Gereksinimlerini Yönetme

Modern insan yaşamının kalitesi, ekonomik enerjinin varlığına bağlıdır. Bununla birlikte, su, toprak ve yakıt kaynakları tüketiminin mevcut tüketim hızlarında sürdürülemez hale gelebileceği konusunda ciddi endişeler bulunmaktadır. Her geçen gün daha fazla insan enerji talebinde bulunuyor ve enerjiye erişiyor. 2025 yılına kadar İİT üyesi devletlerin ulusal enerji karışımında en az % 10’luk bir yenilenebilir enerji payı hedeflenmesi, pil ve akü gibi enerji depolama sistemleri tasarlanması ve geliştirilmesi, buhar türbini sistemleri, konsantre güneş enerjisi (CSP) ile uyumlu en az 60 MW erimiş tuz depolama tankı tasarlanması ve geliştirilmesi, jeotermal enerjinin mümkün ve mevcut olduğu İİT ülkeleri için jeofizik ve rezervuar mühendisliğindeki son gelişmelerden yararlanılması, IAEA (Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı) tarafından belirtilen üye devletlerin yükümlülükleri ve emniyet / güvenlik standartları çerçevesindeki taahhütleri ile uyumlu olarak, nükleer teknolojinin enerji ve enerji dışı kesimdeki barışçıl uygulamalarının başlatılması, üye devletler arasında nükleer santral teçhizatı için ortak projeler hazırlanması önerilmektedir.

Öncelik 9: Bir Gezegen: Çevre, İklim Değişikliği ve Sürdürülebilirlik

İklim değişikliğinden dolayı çölleşme; kuraklık, kum ve toz fırtınalarıyla toprak ve suyun bozulmasına maruz kalan ve hassas iklim bölgelerinde bulunan İİT üyesi devletler için özellikle endişe kaynağıdır. İklim Değişikliği Hakkındaki Paris Anlaşması uyarınca yapılan taahhütler doğrultusunda ayrıntılı bir eylem planı hazırlamak üzere üye devlet uzmanlarından oluşan bir İİT Danışma Komisyonu kurulması önerilmektedir. Bu komisyon, kuraklığa karşı savunmasız üye ülkelerde entegre arazi kullanım planlamasını destekleyerek politika oluşturma sürecinin güçlendirilmesi, 2030 BM Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri’nin ulusal mevzuata, değerlere ve önceliklere entegrasyonunu hızlandırmak ve bu alandaki ilerlemenin nasıl takip edileceğini üye devletler arasında paylaşmak, üye devletlerin iklim değişikliğinin olumsuz etkileriyle mücadele kapasitesini güçlendirilmesi gibi konularında katkılar sunması beklenmektedir.

Öncelik 10: İİT İçinde İşbirliğini Geliştirme

İİT üyesi devletler arasında çok az bilimsel işbirliği bulunmaktadır. Öncelikle iki taraflı veya üç taraflı, daha sonra da bölgesel gruplaşmalara dönüşebilen daha küçük bağlantılar oluşturmak önemlidir. İİT ülkeleri fakülte ve araştırmacıları arasında çok az hareketlilik vardır. İİT Eğitim Değişim Programını, öğrencilerin, öğretim üyelerinin ve araştırmacıların değişimini teşvik edecek özel bir programla konsolide etmek ve genişletmek gerekmektedir. İİT Eğitim Değişimi Programı, modern optik aygıtın babası sayılan müslüman bilim adamı İbn Al Haytham’ın ardından Al Haytham Programı olarak adlandırılabilir.

Öncelik 11: Büyük Bilim Programları

Bilimsel araştırmada mevcut eğilim, temel ve uygulamalı bilimler alanında çok disiplinli araştırmaları teşvik eden büyük bilim programları yönündedir. İİT üyesi devletler mali yükleri azaltabilecek şekilde geniş programların birlikte tasarlanması, uygulanması ve işletilmesi maksadıyla insan ve mali kaynaklarını bir araya getirebilir. Bu şekilde büyük bilimsel programlar organize edilip evrensel bilime ve insanlığa katkı sunulabilir.

İİT Astana Zirvesi’nde belirlenen hedef, öncelik ve önerilerden de anlaşılacağı üzere, İslam Dünyasında bilim ve teknoloji yoksunluğu bu seviyede, ilk defa ortaya konmuş ve uluslararası bir irade beyan edilmiştir. İbni Sina, Farabi,Ali Kuşçu gibi evrensel bilim adamları ile İslam Medeniyetinin oluşumuna bilimsel katkıları çok büyük olan Türklerin,modern çağlarda da bir kez daha bu yönde adım attıkları Nursultan NAZARBAYEV tarafından ispat edilmiştir.Astana Zirvesinde alınan kararların büyük bir titizlikle uygulamaya geçirilmesi ve gelişmiş ülkelerle islam ülkeleri arasındaki açığın bir an evvel kapatılması büyük önem arz etmektedir.


Cesurhan TAŞ

Yazarın diğer yazıları için tıklayınız.

sahipkiran Hakkında

Sahipkıran; 1 Aralık 2012 tarihinde kurulmuş, Ankara merkezli bir Stratejik Araştırmalar Merkezidir. Merkezimiz; a) Türkiye Cumhuriyeti’nin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğünü savunan; ülkemizin her alanda daha ileri gitmesi ve milletimizin daha müreffeh bir hayata kavuşması için elinden geldiği ölçüde katkı sağlamak isteyen her görüş ve inanıştan insanı bir araya getirmek, b) Ülke sorunları, yerel sorunlar ve yurtdışında yaşayan vatandaşlarımızın sorunlarına yönelik araştırma ve incelemeler yaparak, bu sorunlara çözüm önerileri üretmek, bu önerileri yayınlamak, c) Tespit edilen sorunların çözümüne yönelik ulusal veya uluslararası projeler yürütmek veya yürütülen projelere katılmak, ç) Tespit edilen sorunlar ve çözüm önerilerimize ilişkin seminer ve konferanslar düzenleyerek, vatandaşlarımızı bilinçlendirmek, amacıyla kurulmuştur.

Yorum Ekleyebilirsiniz


%d blogcu bunu beğendi: