2016 yılı Kasım ayında Japonya’nın başkenti Tokyo’da Enerji Şartı Konferansı 27. Oturumu düzenlendi. Bu oturumda Türkmenistan, söz konusu uluslararası kuruluşun dönem başkanlığına seçildi.
Bu önemli gelişme, Türkmenistan’ın uluslararası düzeyde yüksek saygınlığının ve Türkmenistan Devlet Başkanı Sayın Gurbanguli Berdimuhamedov’un izlediği dış politikaya verilen küresel desteğin açık bir kanıtıdır. Enerji alanında uluslararası işbirliğinin geliştirilmesi, bu politikanın öncelikli yönlerinden biridir. Ayrıca, yeni ve etkili çözümlerin aranmasında aktif görüşleri ile her zaman farklılık gösteren Türkmenistan’ın enerji politikasının, dünya iş çevreleri ve bilirkişiler camiası nezdinde büyük ilgi gördüğünün açık bir göstergesidir.
Enerji Şartı Genel Sekreteri Urban Rusnak, Türkmenistan’ın Enerji Şartı Konferansı dönem başkanlığının karşılıklı menfaate dayalı işbirliğine daha fazla destek vereceğini, enerji güvenliği konularıyla ilgili uluslararası düzeydeki görüşmelerin başlatılmasına yardım edeceğini ve genel olarak, istikrarlı büyüme ve enerji güvenliğini sağlama konularına dair yeni yaklaşımları geliştirmeye yönelik çabaları birleştirme çabalarıyla hedeflere ulaşılacağını güvenle belirtmektedir.
Türkmenistan Enerji Şartı’nı kurucu taraflardan biridir. Dolayısıyla, Türkmenistan’ın dönem başkanlığı yapması, her şeyden önce, uluslararası enerji işbirliğini geliştirmeye ve pekiştirmeye, dünya enerji sektörünün kalkınmasının mühim konularını masaya yatırmak için yeni rekabet ortamını oluşturmaya, ayrıca Türkmenistan Devlet Başkanı Sayın Gurbangulı Berdimuhamedov’un önerisi ile BM Genel Kurulu tarafından onlarca ülkenin ortak sunuculuğunu yapması sonucunda kabul edilen Kararnameleri hayata geçirme konusunda, küresel sürdürülebilir büyümenin ayrılmaz parçası olarak küresel enerji güvenliğini sağlamaya yöneliktir.
Türkmenistan, sözü edilen uluslararası kuruluşun dönem başkanlığını yürüterek, büyük kaynak potansiyelini tüm insanlığın menfaatine yöneltmeye çalışacak ve bu yönde yakıt-enerji sektörünü modernleştirme ve enerji kaynaklarını dünya pazarlarına çıkarma yollarını çeşitlendirme prensiplerine dayanan sisteme yönelik politikayı hayata geçirecektir.
Türkmenistan’da son yıllarda yakıt-enerji kaynaklarını çıkarma ve üretme temposu önemli ölçüde yükselmiştir. Buna bağlı olarak, Türkmenistan’ın dünya pazarına enerji kaynakları ihraç eden ülke olarak önemi günden güne artmaktadır, bu ise birçok açıdan ülkenin jeopolitik etkisinin seviyesini belirliyor.
Enerji konularının küresel özelliği gereğince, enerji alanı Türkmenistan’ın izlediği politikanın yapısal temellerinden biri haline gelmiştir. Türkmenistan’ın büyük enerji kaynaklarını ihraç eden ülke olarak uluslararası enerji güvenliğini sağlama sürecine dâhil olması bu konunun büyük önem arz ettiğinin bir göstergesidir.
Dünya çapında büyük enerji potansiyeline sahip olan Türkmenistan, enerji kaynaklarını üretici, transit geçirici ve tüketici ülkelerin menfaatlerini eşit derecede tutmaya dayanan adil ilkeler üzerine kurulacak küresel enerji güvenliğinin istikrarlı yapısını oluşturmaya çalışmaktadır. Karşılıklı menfaate dayalı ve uzun vadeli temelde kurulmuş ve özgün başlangıçlar ve düzenlemeler temelinde oluşturulmuş enerji işbirliği dünya kamuoyunun kalkınmasının ivmeli özelliğinin garantisidir.
Bilindiği üzere, günümüzde, her şeyden önce, enerji kaynaklarının ve bu kaynakların sevkiyatının güvenliği ve garantisine dair meselelerin çözümünü içeren enerji güvenliğinin sağlanması küresel özelliğe sahiptir. Bu husus küresel durumları, ayrıca çevre durumlarını daha çok etkilemektedir.
Buna bağlı olarak, Türkmenistan’ın enerji kaynaklarını uluslararası pazarlara sevk etmek için boru hatları sisteminin çeşitlendirilmesine yönelik altyapıyı geliştirmeye çalışması enerji güvenliğinin sağlanması bağlamında stratejik öneme sahiptir. Bu stratejik noktanın hayata geçirilmesi, enerji kaynaklarını ihraç eden, transit geçiren ve tüketen ülkeler açısından enerji güvenliğini sektörel bazda geliştirmeyi göz önünde bulundurmakta, ayrıca, tüm ilgili taraflar, uluslararası kuruluşlar, özellikle, BM ve Enerji Şartı ile ilişkileri geliştirmeyi de öngörmektedir.
BM Genel Kurulu oturumlarında Türkmenistan Devlet Başkanı Sayın Gurbangulı Berdimuhamedov Türkmenistan’ın enerji politikasının özelliklerini ayrıntılı olarak belirtmiştir. Bu politika özetle enerji kaynaklarının dünya pazarlarına düzenli ve güvenli bir biçimde sevkini sağlamaya yönelik yeni uluslararası-hukuk altyapısını oluşturmaktan ibarettir. Türkmenistan’ın bu konudaki görüşleri dünya kamuoyunca tam destek görmüştür. Bu ise BM’nin 2008 ve 2013 yıllarında kabul ettiği özel kararnameleriyle pekiştirilmiştir.
Günümüzde küresel enerji güvenliğini sağlamak için ilgili sorunları çözmeye kapsayıcı yaklaşımlar gerekmektedir. Bir başka deyişle, enerji meselelerini sektörel ve toplu halde konuşmak için organize koşulları oluşturma metodlarını ve ikili ilişkilerin siyasi standartlarını hazırlamak önem arz etmektedir. Bununla ilgili olarak, Türkmenistan Devlet Başkanı, bir özel birimin, yani BM Enerji konseyinin ve BM bünyesinde enerji güvenliği meseleleriyle ilgili Bilirkişi Grubunun oluşturulmasını önermiştir. Türkmenistan’a göre, günümüzde dünya ekonomisinin enerji sektöründe oluşan durum, BM Enerji Güvenliği Sözleşmesini hazırlamanın ve kabul etmenin bir zaruret olduğunu ortaya koymaktadır.
Dünyada enerji güvenliğini sağlama hususunda geniş kapsamlı projeleri hayata aktarma konularında uluslararası kurallara ve ölçülere sıkı sıkıya uymak olmazsa olmaz koşuldur. Bu hususta çevre konusu esas noktalardan biridir. Buna bağlı olarak, Türkmenistan Enerji Şartı dönem başkanlığını yaparak, ülkemizin üstlendiği sorumlulukları tam anlamıyla kavramaktadır.
2017 yılında Aşkabat’ta Enerji Şartı Konferansı 28.Oturumu düzenlenecektir. Türkmenistan, ilgili tüm yabancı ortaklarla etkili işbirliğini genişleterek, bu stratejik sektörde uluslararası işbirliğinin geliştirilmesine büyük katkı sağlamaktadır. Aynı zamanda, Türkmenistan büyük uluslararası konferansları düzenleme konusunda teklifler sunmaktadır. Aşkabat, yabancı ülkelerin hükümet temsilcileri, devlet sektörü ve özel şirket yöneticileri, yatırımcılar, saygın bilim adamları, danışmanlar ve maliye uzmanları arasında istişareleri organize ederek, bu tür forumlara defalarca ev sahipliği yapmıştır.
Türkmenistan Enerji Şartı dönem başkanlığı sırasında hazır ürün üretmek ve onu ihraç etmek için hidrokarbon kaynaklarını yeniden işleme, enerji kaynaklarının güvenli transitini sağlama, enerjinin etkililiğini ve enerji tasarrufunu yükseltme, enerji kullanımı sonucu çevreye verilen zararı azaltma, dünyada enerjiye yönelik yüksek talebi karşılamak amacıyla yatırımları teşvik etme, Enerji Şartı’na üye ülkelerin yatırım durumlarını iyileştirme ve bu kuruluşa yeni ülkeleri çekme konularına daha çok önem verecektir
Sonuç olarak; Türkmenistan’ın başkenti Aşkabat, dünya enerji kaynakları pazarlarının büyümesine dair önemli konuların görüşüldüğü, yeni teknolojilerin geliştirilmesi ve kurulması, küresel boyutlarda petrol ve doğalgaz sektörünün büyüme yollarının değerlendirildiği uluslararası rekabet merkezine dönüşmektedir. Çünkü günümüzde, dünya enerjisini koordine etme konusunda küresel hukuk sistemi stratejisini oluşturma konularına dair yaklaşımları hazırlamaya yönelik çok yönlü görüşmeler, yeni gelişme kaydetmektedir.
İşankuli Amanlıyev
Türkmenistan Türkiye Büyükelçisi