Hicaz bölgesinden sonra İslam Dünyasının en önemli merkezlerinin bulunduğu Özbekistan, 18-19 Ekim 2016 tarihlerinde İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT) Dışişleri Bakanları Komitesinin 43. toplantısına ev sahipliği yapacak. 1996 yılında İİT’ye üye olan Özbekistan, İİT Dışişleri Bakanları Komitesinin 2015 yılında Kuveyt’in başkenti El Kuveyt şehrinde yapılan 42. toplantısında alınan karar sonucunda bu toplantıya ev sahipliği yapmaya hak kazanmıştı. Özbekistan’ın başkenti Taşkent’te yapılacak toplantıda İİT Dışişleri Bakanları Komitesi başkanlığı Özbekistan’a geçecek ve bir sonraki toplantıya kadar Özbekistan bu görevi deruhte edecektir. 2003 yılında İİT’ye bağlı İslam Kalkınma Bankasına da üye olan Özbekistan, bu banka ile yaptığı işbirliği sayesinde sağlık, enerji, tarım, sulama ve KOBİ’lerle ilgili birçok ortak projeyi hayata geçirmiştir.
İslam İşbirliği Teşkilatı, 1969 yılı Eylül ayında Fas’ın başkenti Rabat’ta toplanıp İslam ülkelerini bir araya getirmeyi amaçlayan 57 üyeye sahip, uluslararası hukuk tüzel kişiliğini haiz uluslararası bir yapılanmadır. İİT, BM nezdinde de daimi olarak temsil edilmektedir. İslam İşbirliği Teşkilatının en yüksek karar organı, üye devletlerin devlet başkanları ve hükümet yetkililerinin katıldığı ve her üç yılda bir yapılan İslam Zirvesi‘dir. İslam Zirvesi’nde alınan kararların işleyişini incelemek için üye ülkelerin dışişleri bakanları her yıl toplanır, izleme ve değerlendirme faaliyetlerinde bulunur. Gerek İslam Zirvesi, gerekse de Dışişleri Bakanları Komitesinin çalışmalarını yürütmekle görevli kuruluş ise İİT Daimi Sekretaryasıdır. Sekretaryanın merkezi, Suudi Arabistan’ın Cidde kentindedir.
Mescid-i Aksa’ya yapılan bir saldırı sonrasında müslümanlar için kutsal bir mekan olan Kudüs’ün korunması temelinde oluşturulan İslam İşbirliği Teşkilatı, daha sonra iktisadi ve kültürel alanda işbirliğine doğru evrilmiş; bir çok çalışma komitesi, bağlı ve ilgili kurum ve kuruluş vücuda getirilerek büyük bir kuruluş kimliğine kavuşmuştur. Ancak İİT’nin istenen düzeyde bir işbirliği ve kalkınma derecesini yakaladığını söylemek güçtür. Siyasi işbirliği ise İİT’nin en az başarılı olduğu alan görünümündedir.
İİT’nin Taşkent’te yapılacak 43. Dışişleri Bakanları Komitesi toplantısının konsepti, Özbekistan’ın teklifi ile “Eğitim ve Aydınlanma: Barış ve Yaratıcılığa Giden Yol” şeklinde belirlenmiştir. Özbekistan’ın çok isabetli bir tespitle belirlediği bu konsept, İslam Dünyası’nın içinde bulunduğu sıkıntılı ve sorunlu durumdan çıkması için hedefi tam vuran bir ifadedir. Çünkü eğitim ve özgür düşünce ile aydınlanma gerçekleştirilemediği sürece barış, huzur, gelişme ve kalkınma sağlanamaz. İslam toplumlarının ve bu toplumların kurduğu devletlerin bugün, dünyada etkili bir konuma ve yüksek bir etki gücüne sahip olmamalarının temelinde eğitimsizlik, düşünce üretememe, proje üretememe, ürün ve teknoloji üretememe yatmaktadır. Bu üretememe durumu da nihayetinde güçlü olamama ve etkili olamama sonucunu ortaya çıkarmaktadır. Özbekistan’ın kendi tarihsel İslami derinliğinden süzülerek gelen eğitime, mantıklı düşünme ve aydınlanmaya, üretim, gelişim ve kalkınmaya değer verme karakteristiği, bütün İslam Dünyası için yeni ufuklar açıcı bir niteliği haizdir.
İslam İşbirliği Teşkilatının egemen ve eşit bir üyesi olarak İslam Dünyasının kendi içinde güçlü bir işbirliği ve dayanışma kültürüne sahip olması gerektiğine inanan Özbekistan, her türlü işbirliği kanalını en etkin şekilde değerlendirmeye çalışmaktadır. Uluslararası ilişkilerdeki mütekabiliyet ilkesi çerçevesinde müşterek çıkarları maksimize etmek amacıyla her türlü olumlu girişimi Özbekistan içtenlikle desteklemektedir. Küreselleşme süreci ve uluslararası ilişkiler sistemindeki derin dönüşümler, İİT’nin karşısına yeni güvenlik riskleri ve tehditleri ortaya çıkarmaktadır. Özbekistan, bu risklerin ve tehditlerin farkındadır. Zira İslamı kötüye kullanan küresel terör örgütlerinin hedefindeki ülkelerden birisi de Özbekistan’dır ve Özbekistan bu terörle ciddi bir mücadele yürütmektedir.
Mevcut koşullarda İslam İşbirliği Teşkilatı, hoşgörünün, farklı kültürlere saygının, barışın ve huzurun hem İslam dünyasında hem diğer insanlar arasında yerleşmesi ve yaygınlaştırılmasında önemli bir misyon yüklenebilir. Bu değerler ve ilkeler, sorunların zamanında görülmesi ve çözümlenmesinde büyük önem taşımaktadır. Özbekistan’ın yaklaşımına göre İİT’nin öncelikli görevi, barışı, uyumu, hoşgörüyü, aydınlanmayı ve entelektüel zenginliği emreden İslam Dininin bu öğretisinin tüm dünyada doğru şekilde anlaşılmasına, yerleştirilmesine ve yaygınlaştırılmasına çalışmaktır. Günümüz dünyasında, siyasi, iktisadi ve insani rekabetten kaynaklanan bir gerilim yaşanmaktadır. Bu ortamda İİT, üye devletlerin entelektüel, bilimsel ve teknolojik gelişmelerine katkı sağlayacak şekilde çalışmalarını sürdürmesi gerekmektedir.
Bu bağlamda, İslam dünyasına ve medeniyetine büyük katkılar sunan Özbek düşünürlerin yeniden ele alınarak incelenmesi, görüşlerinin yaygınlaştırılması İİT’nin himayesinde yapılabilir. İmam Buhari, Biruni, Tirmizi, Ali Kuşçu, Harezmi, İmam Maturidi gibi ünlü ve büyük düşünürlerin fikirleri güncelleştirilerek, iletişim organları üzerinden halka intikal ettirilmesi, radikal akımların yayılmasını engelleyebilir. Bu Özbek İslami düşünürlerin düşünceleri Dünyanın günümüzdeki en büyük sorunu olan radikalleşmeye en etkin çözümü olabilir.
Sonuç olarak, İslam İşbirliği Teşkilatı 43.Dışişleri Bakanları Komitesi Başkanlığı döneminde Özbekistan’ın İslam Dünyası için farklı ve etkili bir çalışma yürüteceği beklenmektedir. 18-19 Ekim 2016 tarihlerinde yapılacak toplantının İslam Dünyası ve tüm insanlık için hayırlara vesile olması temennisi ve dost ülke Özbekistan’a başarılar dileklerimle…