ELMA’NIN KARANLIK YÜZÜ

BBC’nin ara?t?rmac? gazetecilik program? Panorama’dan Richard Bilton, Asya’da Apple ürünlerinin imal edildi?i fabrikalara girdi ve i?çilerin içinde ya?ad??? ko?ullar? görüntüledi. Ç?kan sonuç; 16 saat aral?ks?z çal??t?ktan sonra uyuyakalan i?çiler ve ölümle burun buruna gelen çocuk madenciler…

iPhone üretim band?nda yap?lan gizli çekimler, Apple’?n “Çin’deki i?çilerimizin uluslararas? standartlarda çal??mas?n? sa?layaca??z” sözlerinin bo? ç?kt???n? gösteriyor.

Pegatron fabrikas?nda kendisini i?çi olarak tan?t?p çal??maya ba?layan bir muhabir, 18 gün hiç tatil yapmadan çal??maya zorlanarak durmadan Apple bilgisayarlar?n?n montaj?n? yapt?. Yöneticilere izin taleplerini defalarca iletse de hiç sonuç alamad?.

Üretim band?nda oturup monoton bir ?ekilde önüne gelen bilgisayar parçalar?na montaj yapan i?çilerden baz?lar? 12 saat aral?ks?z çal??t?ktan sonra sandalyelerinde uyuyakal?yor.

Kalabal?k yatakhaneler

Fabrikaya kimli?ini gizleyerek giren bir di?er gazeteci ise bir seferinde aral?ks?z olarak 16 saat çal??t?r?ld???n? söylüyor ve “Yatakhanelere döndü?ümüzde kolumu k?p?rdatacak halim kalm?yordu” diyor.

Apple fabrikas?nda çal??t??? günleri ‘a??r? derecede yorucu’ siözleriyle ifade eden gazeteci ?öyle devam ediyor:

“Karn?m ac?ksa bile yataktan kalkacak gücü bu?lam?yordum. Tek istedi?im ?ey yat?p birazc?k dinlenebilmekti. Geceleri de a??r? stres yüzünden uyku tutmuyordu.”

Apple: Elimizden geleni yap?yoruz

Apple ise Çin’deki tedarik zincirinde i?çilere sistematik olarak kötü muamele yap?ld??? iddialar?n? reddetti.

Panorama ekibinin röportaj talebini reddeden Apple, yapt??? yaz?l? aç?klamada, “??çilerine adil ve güvenli i? ortamlar? sa?lama konusunda Apple’dan daha fazla çaba gösteren ba?ka bir ?irket yok” dendi.

Aç?klamada Apple’?n tedarikçilerle sürekli olarak temas halinde oldu?u belirtildi ve “Tüm eksiklikleri gidermek için çabal?yoruz ancak bu konuda sürekli olarak takibin devam etmesi gerekti?inin de fark?nday?z” dendi.

Apple, i?çilerin verilen aralarda ‘kestirmesinin’ al???ld?k bir durum oldu?unu söylüyor ancak üretim band? ba??ndayken uyuyakalan i?çiler iddias?n?n ara?t?r?laca??n? da vurguluyor.

Apple’?n Çin fabrikalar?ndaki kötü çal??ma ko?ullar? 2010’da da dikkatleri üzerine çekmi?ti.

4 y?l önce Apple’?n en büyük tedarikçilerinden birisi Foxconn’da çal??an 14 i?çi intihar etmi?ti.

?ntiharlar?n ard?ndan Apple yönetimi bir dizi i? güvenli?i tedbiri aç?klam?? ve aç?klanan standartlar? tutturamayan tedarikçilerle çal???lmayaca??n? aç?klam??t?.

?? güvenli?i görmezden mi geliniyor?

?angay yak?nlar?ndaki Pegatron fabrikas? da tedarikçilerin de?i?ti?i o dönemde Apple ile çal??maya ba?lad?.

Ancak Panorama program?n?n muhabirleri Apple’?n belirledi?i i? güvenli?i standartlar?n?n sistematik olarak ihlal edildi?ini ortaya koydu.

Apple için üretim yap?yorsan?z fazla mesainin i?çilerin iste?ine ba?l? olmas? gerekiyor. Ancak fabrikada çal??an gazetecilere herhangi bir seçim hakk? tan?nmadan üst üste fazla mesailer dayat?ld?.

Çal??anlar paydostan sonra da ücretlendirilmeyen toplant?lara kat?lmalar? için zorlan?yordu. Bir gazeteci fabrikada çal???rken küçücük bir odada 12 ki?inin uyudu?u bir yatakhanede kald?. Ancak Apple’a göre a??r? kalabal?k yatakhaneler konusu art?k geride kalm?? olan bir sorun.

Petragon ?irketi ara?t?rmadan ç?kan sonuçlar? ‘dikkatli biçimde’ inceleyece?ini söyledi ve “Gerekli görülen tüm tedbirler al?nacakt?r. Yöneticilerin ve i?çilerin e?itimine büyük önem veriyoruz” dedi.

‘Yasad??? madenler’

Apple’?n milyonlarca adet satt??? iPhonelar?n üretiminde kullan?lan en önemli hammadelerden birisi olan kalay?n ç?kar?ld??? Endonezya’ya da giden gazeteciler, Bangka adas?nda kaçak madenlerde çal??t?r?lan çocuk i?çilerle kar??la?t?.

Kalay cevheri ç?karmaya çal??an çocuklar sürekli olarak göçük alt?nda kalma riskiyle çal??maya devam ediyor.

Babas?yla beraber 20 metrelik bir uçurumun dibinde babas?yla birlikte kalay ç?karan 12 ya??ndaki Rianto, “Heyelanlardan çok korkuyoruz. Her an tepeden toprak parçalar?, kayalar kopup üzerimize dü?ebilir” diyor.

Rianto’nun çal??t??? madenden ç?kar?lan kalay? satan kaçakç?lar?n izini süren Panorama ekibi, kaçakç?lar?n kalay? Apple’a çal??an dökümhanelere satt???n? buldu.

12 ya??ndaki Endonezyal? Rainto’nun ç?kard??? kalay cevheri iPhonelara dönü?üyor.

Apple ile çal??an bir dökümhane sahibi Johan Murod, ülkenin ihraç etti?i kalay?n yüzde 70’inin Rianto’nun çal??t???na benzeyen küçük ölçekli madenlerden geldi?ini söylüyor.

Murod, “Dökümhanelere her yerden kalay geliyor. Küçük madenlerden ç?kanlar da vaer büyük madenlerden ç?kan da. Hangisi legal hangisi illegal bilmenin imkan? da yok” diye devam ediyor.

Apple ise Endonezya’daki kalay madencili?i için ‘Çok karma??k bir konu’ yorumunu yap?yor.

?irketten yap?lan aç?klama ?öyle:

“Apple’?n Endonezya kalay? konusunda yapabilece?i en basit ?ey bu ülkeden hiç kalay almamak. Böyle bir ad?m atmak zor olmaz ve bizi de ele?tirilerden korurdu. Ancak bu ayn? zamanda tembelce ve korkakça bir yolu tercih etmek anlam?na da gelirdi. Biz ?irket olarak ülkedeki ürerticilerle temas? sürdürüp ko?ullar?n iyile?mesi için çabalamay? tercih ettik.”

Richard Bilton – BBC Panorama

Kaynak: BBC-Türkçe