Twitter Facebook Linkedin Youtube
DAESH’E ABD MÜDAHALESİ VE KARMAŞIK HALE GELEN BÖLGESEL DENKLEMLER

DAESH’E ABD MÜDAHALESİ VE KARMAŞIK HALE GELEN BÖLGESEL DENKLEMLER

13 Kasım, 2014 , , 3848
Mehmet TA?

Mehmet TA?

 DAESH’in (I??D’in Arapça kar??l??? olan ad-Dawlah al-Islamiyah fil-‘Iraq wa ash-Sham) Ayn-el Arap’? (Kobani) ku?atmas?n?n üzerinden neredeyse 60 güne yak?n bir süre geçerken Suriye iç sava??n?n ba?lad??? Mart 2011’den bu güne hemen hemen üç buçuk y?la yak?n bir süre geçti. Geldi?imiz noktada DAESH, Ayn-el Arap’ta, ABD’nin ba?? çekti?i uluslararas? koalisyonun yapt??? hava sald?r?lar? neticesinde mevzi kaybederken; Suriye iç sava??, Halep ve yeni mülteci ak?n? merkezli yeni bir evreye do?ru ilerliyor. En son gelinen noktada geçti?imiz Cumartesi günü DAESH’in lideri Ebu Bekir el-Ba?dadi’nin içinde bulundu?u konvoy, Musul’dan Rakka’ya giderken koalisyon uçaklar? taraf?ndan vuruldu ve bir çok DAESH militan?n?n ölümü yan?nda Ebu Bekir el-Ba?dadi, a??r ?ekilde yaraland?.[1]Direnme gücü, sahip olunan imkânlar, ideoloji, strateji ve taktik ile insan unsurunu veri kabul edersek, DAESH’in ba?ar?l? oldu?unu ileri sürmek mümkündür. Çünkü Suriye Ordusu, Irak Ordusu, PYD Örgütü, Hizbullah, Kuzey Irak Pe?merge Ordusu ve ABD öncülü?ündeki uluslararas? koalisyonun ordusu gibi alt? farkl? silahl? gücün onu hâlâ tehdit olmaktan ç?karamad??? ve bölgeden at?lamad??? görülüyor. Kabul edelim ya da etmeyelim, örgüt hâlâ Ortado?u denkleminde etkin rol oynamaya devam eden önemli bir güç.

DAESH’e kar?? en etkili mücadele veren devlet, bölgesel ve küresel ölçekte ABD’dir. Ancak onun da örgüte ve onu var eden Suriye iç sava??na bak??? zikzaklarla doludur. Barak Obama’n?n ba?lang?çta ilan etti?i “ABD’nin Suriye’deki sivil sava?ta herhangi bir yan?n saf?nda olmayaca??na” dair demeci,[2] örgütün Suriye’den ç?karak Irak’ta Musul’u ele geçirmesi neticesinde dünya petrol ve enerji güvenli?ini tehdit etmesiyle, yerini müdahaleci bir yakla??ma terk etti. Olaylar?n beklenmedik geli?imi, ABD’yi onun geleneksel müttefiki Türkiye’yi kenara iterek, onun terör örgütü olarak y?llarca mücadele etti?i PKK’n?n Suriye kolu PYD’nin yan?na savurdu.

ABD’nin ba?? kesilerek öldürülen Amerikal? gazeteciler sebebiyle artan kamuoyu bask?s? kar??s?nda DAESH’e müdahale etmesi gerekiyordu. Ama onun tek ba??na örgüte müdahale etmesi, Ortado?u’da Irak i?gali yüzünden ortaya ç?kan Amerikan kar??tl???n? körükleyebilirdi. Bu sebeple de mücadeleyi uluslararas? hale getirmek amac?yla 15 Eylül 2013’te Suudi Arabistan’da Cidde toplant?s?n?n yap?lmas?na ön ayak oldu.  Amerikan misyonu için bir koalisyon in?a etmek amac?yla yap?lan bu toplant?da; 10 Arap devleti koordineli bir askeri müdahale çerçevesinde bu koalisyona kat?labileceklerine dair ortak bir bildiriye[3] imza att?lar. Türkiye de bu toplant?ya kat?ld? ama mülteciler sorunu, s?n?rlar?n kontrolü ve Musul’daki 49 diplomat rehine gibi gerekçeler ileri sürerek bildiriye imza atmad?.

ABD, bu kapsamda bölgesel müttefikleri olan M?s?r, Ürdün ve Türkiye gibi ülkelerin deste?ine ihtiyaç duyuyordu. Ancak M?s?r hükümeti ve ABD ili?kileri, Barak Obama’n?n Muhammed Mursi’nin devrilmesi ve Abdülfettah el-Sisi’nin iktidara gelmesi sürecinde Nahda ve Tahrir Meydanlar?nda M?s?r askerlerinin yapt??? katliamdan sonra baz? yard?mlar? kesmeye karar vermesinden dolay? so?umu?tu ve nitekim M?s?r hükümeti, gündemlerinin ?slami muhalefet ba?lam?nda terörizmle sava? yüzünden dolu oldu?unu söylediler. Ürdün’ün kral? II.Abdullah ise ABD D??i?leri Bakan? John Kerry’e Filistin’in bölgedeki çat??man?n özünü olu?turmaya devam etti?ini ve Ürdün’ün  Gazze ?eridinin yeniden in?as?na odaklanaca??n? söyledi. Bu ortamda kritik öneme sahip Türkiye ise ABD’nin Ayn-el Arap’? (Kobani) ku?atmas? s?ras?nda tak?nm?? oldu?u tav?rdan fevkalade rahats?zd?. Halep, Musul ya da Rakka gibi di?er ?ehirler kar??s?nda tak?n?lmayan DAESH kar??t? tavr?n kendi iç politikas?nda sebep olaca?? potansiyel sal?n?mlar ve k?r?lmalarla ilgiliydi. Nitekim Kürtlerin yo?un bir ?ekilde ya?ad??? Ayn-el Arap (Kobani) üzerinden Türkiye de bir Kürt aç?l?m?n?n yap?lmaya çal???ld??? bir anda, 6-7 Ekim 2014 tarihlerinde gerçekle?tirilen k??k?rtma sonucunda 40’dan fazla insan?n hayat?n? yitirmesi, iki müttefik aras?ndaki ili?kileri gergin bir hale getirdi. Cumhurba?kan? Recep Tayyip Erdo?an, Letonya ve Estonya’ya yapt??? ziyaretlerin dönü?ünde PYD’nin arkas?nda “bir üst ak?l var” diyerek ABD’yi i?aret etti.[4]

Sorulmas? gereken soru, ABD’nin bölgeyi 400 sene yönetmi? Türkiye’nin önerilerine s?rt?n? dönerek daha ne kadar Suriye politikas?n? yürütebilece?i? Dahas?, Suriye iç sava??n? kapsamayan sadece PYD odakl? bir bölge politikas?n?n ne kadar uzun ömürlü olabilece?idir. DAESH, sadece bölge halk?na zalim terör ve i?kence yöntemleri uygulayarak hayatta kalan bir terör örgütü ise çok say?da insan kayb?na ra?men neden hala Irak ve Suriye’de etkili? ABD bu noktada Sünnileri DAESH’ten ayr??t?rmaya ihtiyaç duyuyor. Bunun içinse Türkiye gibi Sünni hükümetlerin acil deste?ine ihtiyaç duyuyor.

DAESH kar??t? bir koalisyona kat?lmaya belki de en istekli hükümet, Suriye. Ancak Barak Obama, vatanda?lar?n? terörist olarak tan?mlad??? için bir ortak olarak onun varl???n? hemen inkâr etmi?ti. Suriye’nin D??i?leri bakan? vekili Faysal Mikdat, NBC habere yapt??? konu?mada; ABD ile ayn? dü?mana kar?? sava?t?klar?n? ve ABD’nin kendileriyle koordineli hareket etti?i sürece onun hava sald?r?lar? konusunda herhangi bir çekinceleri olmad???n? söylemi? ve görü?meye haz?r olduklar?n? ilave etmi?ti. ?ran ve Hizbullah ile Irak ?iileri, ABD için bölgesel müttefik adaylar?. Ama onlara yak?nla?man?n ve ittifaka davet etmenin, sava?? bir Sünni-?ii çat??mas? haline getirece?i ve bunun da DAESH’e güç verece?ini ABD iyi biliyor. DAESH’i ölümü hak eden mürtetler olarak nitelendiren ?iiler için; DAESH varolu?sal bir tehdit. ABD, ?ran’? uzun zamandan beri dü?man olarak gördü?ü için onu koalisyon d???nda tuttu.

Türkiye dâhil Sünni a??rl?kl? hükümetler, DAESH’i evlerinde bir tehdit olarak görüyor ve onun amac?n?n Be?ar Esat’? daha ?l?ml? Sünni muhaliflere sald?rtmak oldu?unu dü?ünüyor. Sava??n hüküm sürdü?ü bölgede ya?ayan ço?u Sünni, adeta ortaça??n barbarl?klarla dolu karanl?k sayfalar?ndan f?rlay?p gelmi? DAESH’in uygulamalar? yüzünden deh?ete dü?mü? durumda. Onun ac?mas?z ?slam yorumu arac?l???yla egemen bir halifelik dayatmas?, onlar? korkutuyor. Dahas? Sünniler, örgütün kafa kesme ya da öteki zulümlerinin yükünü ta??mak durumundalar. Bölgede geni? bir yay? and?ran Sünni memnuniyetsizlik, örgütün kalesi durumundaki Rakka’da ya?ayan Sünni a?iret mensubu birinin söyledi?i gibi “?eytan? sevdiklerinden de?il ama ?eytandan yard?m ummaya yetecek kadar terk edilmi?lik duygusu içinde olduklar?ndan” ?eklindeki sözleriyle somut hale geliyor[5]. Irak’ta Amerika’n?n Saddam Hüseyin iktidar?na son vermesi yüzünden yüzy?llard?r süren Sünni egemenli?ine son verilmesi ve Lübnan’da ?ii militan grup Hizbullah’?n 2005’te Sünni ba?kan Refik Hariri suikast?ndan bu yana egemen hale gelmesi ve buna ABD gibi büyük güçlerin ses ç?karmay???, onlardaki ho?nutsuzlu?u art?r?yor. Irak’?n ?ii ço?unlu?u, Amerikan yard?m?n?n ?eklinden memnun oluyor ama ço?u Sünni Müslüman, bunu Amerikan i?galine kar?? cihatç? gruplardan evrilen bir örgüte kar?? sava? oldu?u dü?üncesiyle kar?? ç?k?yor.

DAESH’e kar?? sava?an Suriye’nin üç y?ll?k sivil sava??na yönelik olarak, sava??n politik bir çözüm gerektirdi?ine dair artan oranda bir diplomatik argüman var. Be?ar Esat’?n kalmas?na müsaade edilebilece?i ama ayn? iktidar? onun Sünnilerin de dahil oldu?u bir ulusal birlik hükümetine b?rakmas? konusunda ?srar etmenin ?art oldu?u inanc?, güçleniyor. Eski bir Suriye büyükelçisi olan Ryan C.Crocker, Amerika’n?n güvenli?i için; Suriye’de DAESH’i vurman?n iyi bir seçenek olmad???n?, sald?r?lar?n görece ?l?ml? direni?çilere yard?mla ba?a ba? gitmesi gerekti?ini ve direni?çi gruplar üzerinde kapsay?c? bir Suriye perspektifi için bask?lar?n art?r?lmas? gerekti?ine i?aret ediyor. Tüm bunlar, Türkiye’nin Suriye iç sava??n?n ba??ndan bu yana savundu?u tezler. ABD, ya?anan ac? olaylar?n ve onlarca insani trajedinin sonucunda Türkiye’nin durdu?u noktaya do?ru yakla??yor. Peki, bölgeye II.Dünya Sava??’ndan sonra yerle?en ABD’nin, yüzy?llardan beri bölgeyi yönetmi? oldu?u için bölgenin dü?ünce, duygu ve vicdan haritas?n? en iyi bilen Türkiye’yle ayn? yakla??m platformunda bulu?mas? için bu kadar y?k?ma katlanmaya ihtiyaç var m?yd??

.

Mehmet TA?

Yazar?n di?er yaz?lar? için t?klay?n?z.

_______________________________________

[1]  Yeni ?afak Gazetesi, 12 Kas?m 2014 Çar?amba,Man?et

[2] Publish Date September 11, 2014. Photo by Jack Guez/Agence France-Presse — Getty Images

[3] http://www.ydh.com.tr/YD429_dostlar-grubundan-terorle-mucadele-koalisyonuna.html

[4] http://www.on5yirmi5.com/haber/guncel/politika/167059/pydnin-arkasinda-ust-akil-var.html

[5] http://www.nytimes.com/2014/09/12/world/middleeast/arabs-give-tepid-support-to-us-fight-against-isis.html

Aday Uzman Hakkında

SASAM kadrosunda yer almak isteyen adaylar için, 3 aylık bir ön üyelik süreci uygulanmaktadır. Bu üç aylık süre sonunda adayın sitemizde yayınlanan çalışmaları, Merkezimizin düzenlediği etkinliklere ve çalışmalara katılımı, Merkezimizin tanıtımına katkısı vb. hususlar dikkate alınarak, SASAM kadrosuna kabul edilip edilmemesi hususu karara bağlanmaktadır.

Yorum Ekleyebilirsiniz


%d blogcu bunu beğendi: