Rasim BOZBUĞA

27 Ekim 2013’de birinci kongresini yapan Halkların Demokratik Partisi (HDP), kadük[1], Ergenekoncu bir proje ve Stalinist bir parti olduğu[2], Müslüman Kürtleri dışladığı için başarısız olacağı[3] gibi bir çok olumsuz öngörü veya suçlama ile karşı karşıya kaldı. Ancak bu projeyi savunanların ya da eleştirenlerin, seçim sonuçlarını esas alarak niçin böyle bir projenin uygulamaya konduğunun arka planını oluşturacak bir analizi yapmadıkları da görülmektedir. Seçim sonuçları analiz edildiğinde; BDP çizgisinin 2011 seçimlerinde yaptığı büyük atakla doğuda büyük ölçüde oy artışının sınırına geldiği ve 2011 seçimlerinde oyunu artırmak için uyguladığı stratejinin de etkisi ile batıda oy kaybına uğraması sebebiyle açılıma yöneldiği görülmektedir.

Tablo I: BDP çizgisinin 2002’den 2011’e oy değişimi[4]

*Göç alan iller: Adana, Antalya, Mersin, Manisa, Aydın, Yalova, İzmir, İstanbul, Hatay, Bursa, Kocaeli, Tekirdağ

**Terör Eylemlerinin Yoğun Olarak Yaşandığı Bölge: Hakkari, Şırnak, Siirt, Batman, Mardin, Tunceli, Diyarbakır, Bitlis, Ağrı, Van, Muş, Bingöl.[5]

HDP projesini anlayabilmek için; BDP çizgisinin tarihindeki en yüksek oyu aldığı (%6,22) 2002 seçimlerinin büyük bir önemi bulunmaktadır. Bu seçimde BDP çizgisi kendisine yapış(tırıl)an bölge partisi olma yaftasından da büyük ölçüde sıyrılmış; oylarının % 50’den fazlasını batı bölgelerinden almış, 72 vilayette %1’i geçmiş ve en fazla oy aldığı il; 288.000 oy ile İstanbul olmuş, onu ise yaklaşık 40.000 oy eksiği ile Diyarbakır takip etmiştir. 2002 seçimlerinde DEHAP; sadece Kürt seçmen oylarına bağımlı olmamış, sol gruplarla yaptığı ittifak neticesinde diğer halk kitlelerinden de oy alabilmiştir. 1999 seçimlerinde nispi olarak daha yüksek oy alan ÖDP ve diğer sol partilerin 2002 seçimlerinde oy kayıpları büyük ölçüde DEHAP’ın oy kazancına dönüşmüştür. 1999 seçimlerinde İstanbul ve İzmir’de % 1,5 civarında olan ÖDP ve diğer sol partilerin toplam oyu, 2002 seçiminde 0,75’lere gerilemiştir. Kürt seçmenin yok denecek kadar az olduğu Ordu’da DEHAP, 4.943 oyla % 1,44; Sinop’ta 1.877 oyla %1,70; Bartın’da 1.550 oyla 1,49 ve Hatay Samandağ’da 1.332 oyla 2,77 oranlarına ulaşmıştır.

Tablo II:2002’den 2011’e BDP Çizgisinin Oy Kaybettiği İller

2011 seçimlerinin, kazanılan milletvekilliği sayısı ve seçmenin bağımsız adaylar çerçevesinde mobilize edilmesi noktasında BDP açısından çok büyük bir başarı olduğu şüphesizdir. Bununla birlikte BDP, oyunu artırmak ve daha fazla milletvekilliği kazanmak istediği Sünni-Şafi Kürt ağırlıklı doğu bölgesinde, bölgesel rakibi olan AKP’yi mağlubiyete uğratabilmek motivasyonu ile de ortaya koyduğu daha muhafazakâr ve daha Kürt milliyetçisi bir çizgi BDP’nin doğudaki başarısının temel nedeni iken batıdaki yenilgisinin de sebebi olmuştur. Diğer taraftan BDP, doğudaki oy artışı oranları ile oy artışı sağlayabileceği doğal sınırlara yaklaşmıştır. Örneğin BDP, bölgedeki Kürt seçmenden kabaca Hakkari’de % 85, Şırnak’ta % 80, Diyarbakır’da % 75 oranlarında destek bulmuştur. Bu oranların daha yükseğe çıkarılmasının demokratik toplumlarda çok zor yada imkansıza yakın olduğu muhakkaktır.

HDP projesini; BDP çizgisine oy verebilecek kitlelerden Alevi, sol ve Zazalar olarak sınıflandıracağımız üç büyük kitlenin desteğini almak ya da var olan kısmi desteği daha da artırmak üzere geliştirilen bir açılım projesi olarak görmek en doğrusudur. 2011 seçimlerinde BDP, Alevi bölgelerinde büyük bir hüsran yaşamış ve büyük oy kayıplarına maruz kalmıştır. BDP, bu seçimde Alevi seçmenin ağırlıkta bulunduğu hiçbir ilde milletvekilliği kazanamamış, farklı etnisiteden hiçbir alevi grubun kitlesel desteğini arkasına alamamıştır. Ayrıca açılım projesindeki İslam kardeşliği paydasına vurgunun Alevileri daha da rahatsız etmesi, BDP çizgisinin Alevileri kendine çekecek bir yapı olmaktan daha da uzaklaşmasına neden olmuştur. Bu nedenle, HDP programında çok daha güçlü bir alevi vurgusu yapılarak aleviler kazanılmaya çalışılmıştır. Diğer taraftan BDP çizgisinden solun uzaklaşması sonucunda da BDP, batı bölgelerinde % 20’lerde oy kayıplarına uğramıştır. Bu durum, HDP çizgisinde toplumun daha geniş kitlelere yönelik diğer sol grupları da kapsayacak bir proje olma iddiası ile ortaya çıkmasına neden olmuştur.

Öte yandan HDP, Kürt milliyetçiliğinin en kritik konularından bir olan Zazalar konusunda devrim yaratacak bir çizgi ortaya koymuştur. Seçim sonuçları analiz edildiğinde; Zazalar ile Kürtler arasındaki BDP çizgisine destek noktasındaki 30-40 puanlık fark, genel olarak Zazaların BDP’nin temsil ettiği Kürt milliyetçiliği çizgisine uzak durduklarını göstermektedir.[6]Zazaların BDP çizgisine mesafeli duruşu ve Zazaların Kürt olmadığına dönük Zazalar arasında yükselen bilinç, Kürt milliyetçileri arasında tepki ile karşılansa da HDP programında ilk defa Zazaları toplumsal gruplardan biri olarak anarak farklılık talepleri karşılanmaya çalışılmıştır.

Sonuç olarak belirtmek gerekirse; BDP çizgisi, doğuda 2011 seçimlerinde yaptığı büyük atakla alabileceği oyun büyük ölçüde doğal sınırlarına yaklaşmıştır. Oyunu artırabilmek için 2002 seçimlerinde kendisini desteklemiş kitleler ve kendisine uzak duran diğer toplumsal gruplardan aldığı desteği artırmak için açılım yapma ihtiyacı duyarak, HDP projesini uygulamaya koymuştur. 2002 seçimleri dikkate alındığında, HDP projesinin başarılı olup olamayacağı HDP’nin kendini anlatıp anlatamaması ve rakiplerinin ortaya koyacağı performansa bağlı olsa da HDP projesini uygulamaya koyanlar açısından denemeye değer bir proje olduğu muhakkaktır.

.

Rasim BOZBUĞA

Yazarın diğer yazıları için tıklayınız.

[1] Esen Engin, BDP’li Tan: HDP kadük bir proje,http://www.bbc.co.uk/turkce/haberler/2013/10/131021_altan_tan_bdp.shtml erişim 18 Kasım 2013

[2] Kürt yazardan HDP’yle ilgili şok iddia

http://www.haber7.com/partiler/haber/1090456-kurt-yazardan-hdpyle-ilgili-sok-iddia erişim 18 Kasım 2013

[3] Türk solu, Kürt sorununda hep ikiyüzlü tavır gösterdi – Politika – Star Gazete http://haber.stargazete.com/politika/turk-solu-kurt-sorununda-hep-ikiyuzlu-tavir-gosterdi/haber-802612#ixzz2kz98rRwK erişim 18 Kasım 2013

[4] Seçim sonuçlarına kayıtlar,http://www.ysk.gov.tr/ysk/index.html,

http://belgenet.net/, http://secim.haberler.com/2011/ adreslerinden oluşturulmuştur.

[5] Akyürek Salih, Kürtler ve Zazalar Ne Düşünüyor, Ortak Değerler ve Sembollere bakış, Bilgesam Rapor No 26, Ocak 2011http://www.bilgesam.org/tr/images/stories/rapor/RAPOR26.pdf, Erişim 25 Mart 2012

[6] Bozbuğa Rasim, Türkiye’nin Bir Rengi Zazalar, Türkiye Günlüğü Kış 2013, 113. Sayı 57-78, http://bozbuga.wordpress.com/2014/02/04/turkiyenin-bir-rengi-zazalar/

• Yazar Hakkında
• Son Yazılar

Rasim Bozbuğa Hakkında

• AFRİN ALEVİLERİ - 7 Mart 2018
• TARİHİMİZDE YAŞANAN ETNİK SORUNLAR VE AÇILIM POLİTİKALARI - 12 Ocak 2017
• AÇILIM SONRASINDA DOĞU VE GÜNEYDOĞU’DA AK PARTİ VE HDP ÇİZGİSİ OYLARININ ANALİZİ - 8 Eylül 2015
• KURDISH POPULATION IN SYRIA - 5 Ağustos 2014
• KÜRT SİYASİ HAREKETİ, HDP İLE NEYİ HEDEFLİYOR? - 24 Mart 2014
• TÜRKİYE’DE ALEVİ VE CAFERİ NÜFUSU - 19 Ağustos 2013
• TÜRKİYE’NİN BİR RENGİ: ZAZALAR - 25 Şubat 2013