Twitter Facebook Linkedin Youtube
YARGININ SORUNLARINA KALEMDEN BAKIŞ

YARGININ SORUNLARINA KALEMDEN BAKIŞ

27 Ocak, 2014 , , 3414

Hilmi UYAR

Hilmi UYAR

Yarg?daki sorunlar, Türkiye’de uzun y?llard?r gündemin en üst s?ralar?nda yer almaktad?r. Ceza yarg?lamalar?nda soru?turma, kovu?turma ve kanun yolu a?amalar?n?n gere?inden fazla uzun sürmesi yarg?laman?n temel sorunlar?ndan say?lmaktad?r.

“Geciken adalet, adalet de?ildir” prensibi yetkili yarg? mensuplar? ve toplum taraf?ndan s?kl?kla dile getirilmekte, A?HM taraf?ndan Türkiye uzun tutukluluk ve yarg?lama süreleri nedeniyle ele?tirilmekte ve ülkemiz çe?itli davalar nedeniyle ceza ve tazminat ödemeye mahkum edilmektedir.

Yarg?n?n i?leyi?i ile ilgili sürekli düzenlemeler yap?lmakta, teknolojik alt yap? iyile?tirilmekte, personel ihtiyac? giderilmeye çal???lmakta; bununla birlikte s?k?nt?lar hala devam etmektedir. Yarg?n?n i?leyi?inin h?zland?r?lmas? ve verimin art?r?lmas?n?n gereklili?i, bir yasal zorunluluk olmakla birlikte toplumun da bu yöndeki beklentileri ve yarg?ya olan güvenin gün geçtikçe azalmas? da durumun aciliyetini ortaya koymaktad?r.

Mahkeme sisteminin i?leyi?inin daha verimli hale getirilmesi ba?lam?nda, hakimlerin i? yükünün azalt?lmas?, hakimlerin dosyalar? daha derinlemesine inceleyebilmelerinin sa?lanmas? gerekmektedir. Bunun için hakimlerin, as?l i?i olan yarg?lamaya daha fazla odaklanabilmelerinin önündeki engeller kald?r?lmal?d?r. Hakimlerle birlikte mahkemenin asli unsuru oldu?u kabul edilen yaz? i?leri müdürleri, zab?t katipleri ve müba?irlerin daha etkin bir ?ekilde duru?ma harici yarg?lama safahat?na dahil edilmeleri, hem hakimlerin üzerindeki yükü azaltacak hem de mahkeme personelinin deneyimlerinin yarg?lama safahat?na dahil olmas? ile yarg?lama süreleri k?salacak, h?zl? ve etkin yarg?laman?n yolu aç?labilecektir.

Ancak mevcut sistemde, mahkeme personelinin yarg?lamaya etkin olarak kat?labilmeleri mümkün de?ildir. Zira kanun koyucu, hakimleri karar verme konusunda yaln?z b?rakmakta, Hakim d???nda kalan personelin yarg?lama a?amalar?na kat?lmas?na engeller koymaktad?r.

Yarg?lamada esas, ilk duru?mada dosyay? karara ba?lamak iken, duru?mada tespit edilen eksikli?in giderilmesi için bir sonraki celseye duru?ma b?rak?lmakta, bu durumun iki duru?mada oldu?u varsay?l?rsa bir dava dosyas? aç?ld?ktan sonra ancak 6 ay sonra esas yönünden incelenebilmektedir.

Mahkemeye aç?lan bir davadaki tüm eksiklikler savc?l?k makam?nca soru?turma a?amas?nda giderilmeli, giderilemeyenler de dosya, hakimin önüne gelmeden tamamlanmal?d?r. Ancak, mahkeme kaleminin hiyerar?ik amiri olan yaz? i?leri müdürü, hakimin imzas? ve onay? olmadan en basit bir yaz??may? bile yapacak yetkiye sahip de?ildir.

Oysa, hakimce verilen karardan sonraki karar?n gere?inin yerine getirilebilmesi a?amas?ndaki i?lemlerin yaz? i?leri müdürünün uhdesinde yetki ve sorumluluk çerçevesinde kalem personelince yerine getirilmesi halinde hakimlerin daha fazla yarg?lamaya konu dosyalar? inceleyebilmelerinin önü aç?lacakt?r.

Öte yandan, duru?man?n asli unsurlar? Hakim, Savc?, Zab?t Katibi ve Müba?ir olarak kabul edilmekle birlikte, ayn? gayeye hizmet eden bu insan unsurlar? aras?na da kal?n çizgiler konulmaktad?r. ?öyle ki, yarg?laman?n bir bütün olarak ele al?nmas? gerekti?i halde, ayn? duru?ma salonunda bulunan ve yarg?laman?n unsurlar? olan hakim ve savc?, 2802 Say?l? Yasa’ya tabi, zab?t katibi 657 Say?l? Yasa’ya tabi genel idari hizmetler s?n?f?nda büro hizmet kolunda görevli memur, duru?man?n intizam?ndan sorumlu müba?ir ise, yine 657 Say?l? Yasa’ya tabi yard?mc? hizmetler s?n?f?na lay?k görülmektedir.

Hukuk alan?nda örnek ald???m?z bat? dünyas?nda, Zab?t Katibi-Hakim ili?kisini ülkemizdeki hiyerar?ik yap? ile betimleyecek olursak, bunun kar??l??? Doktor-Hem?ire, Subay-Astsubay olarak örneklenmesi gerekti?i halde,  aradaki bu ili?ki, ??veren-??çi seviyesinden öteye geçememektedir.

Ülkemizde ise zab?t katibi, teoride sadece mahkemece karara ba?lanan hususlar? yaz?l? metne dökme görevini haizdir. Müba?irler ise, duru?man?n intizam?ndan sorumlu olup, yine mahkemenin do?al tan??? iken, kendilerine mahkum getirip teslim eden Askeri Personel seviyesinde bile özlük haklar?na ve yetkiye sahip de?ildir.

Adalet Bakanl???’n?n Avrupa Birli?i’ne sundu?u orta vadeli planda, yap?lacaklar aras?nda personel tan?m? yap?l?rken, hakim ve savc? için “Yarg? mensubu”, bunun d???nda kalan unsurlar için ise “di?er” anlam?na gelecek “Yarg? çal??an?” ayr?m? yap?lm??t?r.

Hakim ve savc?lar bir yandan i? yükünden dert yanarken, di?er yandan yetkilerini devretme konusunda son derece kat? davranmaktad?rlar. 2008 Y?l?nda yap?lan Anayasa de?i?ikli?i ile Hakim ve Savc?lar hakk?ndaki tüm i?lemler ayr?ca tahsis edilen bina ve kurulan sekretarya vas?tas?yla Hakimler ve Savc?lar Yüksek Kurulu taraf?ndan yerine getirilmeye ba?lanm??t?r.

Adalet Bakanl???’n?n yetkisinde sadece Adliyelerde görevli Yaz? ??leri Müdürleri, ?cra Müdürleri, Zab?t Katipleri, Müba?irler ve Hizmetliler ile di?er yarg? çal??anlar? kalm??t?r. Bununla birlikte, hala Adalet Bakanl??? bürokrasisi, ?srarla Hakim ve Savc?lar eliyle yürütülmektedir.

Adalet Bakanl??? Personel Genel Müdürlü?ü, bünyesinde sorumlu oldu?u hiç bir hakim ve savc? kalmad??? halde, tüm üst düzey bürokratlar hakim ve savc?lardan olu?makta, örne?in bir yaz? i?leri müdürü bu idari yap?n?n üst k?sm?nda yer alamamaktad?r.

?dari ve mali ??ler, bas?n, protokol, bilgi i?lem gibi i?lemler dahi hala hakim ve savc?lar taraf?ndan yerine getirilmekte, di?er kurumlarda kurum avukatl??? müessesesi bulundu?u halde, Adalet Bakanl???’nda kurum avukat? olmad??? gibi, kurumun savunulmas?, davalar?n takibi gibi i?lemler dahi Adalet Bakanl??? bünyesinde görevli hakimler taraf?ndan yerine getirilmektedir.

Hakim ve savc?lar d???nda kalan personelin sorunlar? söz konusu oldu?unda, hep mali durumlar dile getirilmekte ise de, as?l sorunun bak?? aç?s? oldu?u de?erlendirilmektedir. Zira ?srarla Hakim ve Savc? d???nda Yarg? için emek sarf eden personel görmezden gelinmeye devam edilmektedir.

Tarihte geçen ?u hadiseden al?nt? yapmak isterim. Muhte?em, Kanuni gibi unvanlara lay?k görülen Osmanl? Padi?ah? Sultan Süleyman, tahta ç?kmak üzere ?stanbul’a geldi?inde, kay?ktan inip, at? ile Topkap? Saray?’na gitmekteyken, etraf?n? saran Yeniçerilere adet oldu?u üzere cülus bah?i?i da??t?lmas? gerekiyordu. Ancak yeni padi?ah bunu unuttu?undan veya gereksiz gördü?ünden bah?i?i da??tmadan direk saraya gitmi?ti. Yeniçeriler cülus bah?i?ini alamad?klar? için ho?nutsuz homurtularda bulunuyorlard?. Sadrazam Piri Mehmet Pa?a, Yeniçerinin bu ho?nutsuzlu?unu Padi?ah’a iletince, Padi?ah, Sadrazam’a yar?nki Yeniçeri içtimas?na kat?laca??n?, durumu Yeniçeri A?alar?na iletmesini söyledi. Ertesi gün içtima saatinde herkes merakla Padi?ah’? beklerken biraz sonra Padi?ah, yaya olarak üzerinde Yeniçeri k?yafeti oldu?u halde askerlerin aras?nda yerini ald?. Bir anda Yeniçeriler, gözya?lar? içerisinde “Padi?ah?m seninle ölüme bile gideriz” ?eklindeki tezahüratlarla padi?ah ile bütünle?mi?, cülus bah?i?i gündemden dü?mü? ve hemen ilk seferde Belgrat fethedilmi?tir. ??te bu, gerçek idarecilik ve ayn? gayeye hizmet amac?yla olu?turulan yap?lar?n aralar?ndaki olmas? gereken ili?kidir.

Yarg?n?n i? yo?unlu?u gündeme geldi?inde sadece hakimlerin bundan etkilendikleri de?erlendirmeleri, yine hakim ve savc?lar?n özlük haklar?na bu gerekçeyle yap?lan iyile?tirmelerin di?er unsurlara yans?t?lmamas?, yarg?lama safahat?na dahil di?er çal??anlar?n?n hakk?n? teslim etmemektir.

Üstte bulunanlar, altta bulunanlar ile birliktelik ve ayn? hedefe yo?unla?ma konusunda fikir birli?inde olmaz iseler, bundan hem üsttekiler, hem alttakiler ve hem de hizmet alanlar?n etkilenece?i a?ikard?r. Adli y?l aç?l??lar?nda geni? apoletli Yarg?tay üyeleri objektiflere poz verirken, mahkemenin di?er unsurlar?n?n ad? bile geçmemektedir.

Öz olarak; Hakim ve Savc?lar üzerindeki idari tüm yetkilerin kald?r?larak, sadece soru?turma ve yarg?lamaya yo?unla?malar?, di?er personel olarak adland?r?lan mahkemenin di?er unsurlar?n?n da daha etkin sürece katk?lar?n?n (yarg?lama haricindeki tüm i?lemlerde) sa?lanmas? için yasal ve mali düzenin sa?lanmas? ile hak edilen de?erin verilmesi konusunda gerekli çal??malar yap?lmal?d?r.

Hukukun Üstünlü?ünün gerçekten egemen oldu?u yar?nlar dile?iyle…     

.

Hilmi UYAR

Yorum Ekleyebilirsiniz


%d blogcu bunu beğendi: